Koorboeken als inspiratie voor kerst

...illustratie uit koorboek (1578 1232-160-02-003r)...

Rond 1900 ging negen op de tien Nederlanders naar de Nederlands Hervormde, katholieke of gereformeerde kerk. Nu halen we die aantallen ook tijdens de kerstdagen niet meer. Toch wordt de kerk tijdens deze dagen veel drukker bezocht dan anders. En een kerstmis; daar hoort gezang bij. Met de daarbij horende koorboeken...

...veel koorboeken staan vol mooie kleuren en tekeningen...

Er bestaan uiteenlopende koorboeken maar de koorboeken van het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap (ILVB) is via de site van het BHIC ook online te bekijken. De ILVB is rond 1300 in Den Bosch ontstaan toen een groep geestelijken zich speciaal richtte op de verering van Maria in de Sint-Janskerk. In 1318 kreeg deze groep een officiële status als broederschap, met een eigen kapel in de Sint-Jan.

Een deel van dit archief - namelijk de jaarrekeningen, de Wapenboeken en Koorboeken - zijn gescand en online te vinden. Koorboeken zijn groot formaat muziekboeken, vaak handgeschreven, soms gedrukt. Het koorboek werd zo op een lessenaar opgesteld dat het hele zangkoor er zicht op had bij het zingen van de liturgie. Zo kon men met één exemplaar van de muziek volstaan.

...veel muziek is meerstemmig...

Wil je meer weten, neem dan zelf online een kijkje. Voor alle duidelijkheid: op de Koor- en Wapenboeken is geen index gemaakt (dus daarin moet je zelf bladeren). Omdat de rekeningen door de naamsvermeldingen een interessante genealogische bron vormen, is er een index op naam gemaakt waardoor je door alle rekeningen kunt zoeken.

Marilou Nillesen

Vind je dit interessant? Lees dan ook:

- Maria brengt regen

- Muzikaal intermezzo

Met welke foto ga jij geschiedenis schrijven?

...ingestuurde foto van Veghel 1971...

De tent die je vroeger met lakens bouwde, je moeder die de was ophing of je vader met krant en pijp in de stoel. Juist die alledaagse geschiedenis werd vroeger niet vastgelegd met de camera - laat staan met een selfie - maar nét die momenten geven ons zo'n mooi inkijkje in het leven van vroeger tijden. Heb jij die foto's liggen? Stuur ze dan op naar bd.nl/fotozolder

Deze nieuwe website is een samenwerking tussen het Brabants Dagblad en het BHIC. We werken al langer samen want elke woensdag plaatsen we een oude foto op de Facebookpagina van de krant. Dat zorgt voor veel herkenning. Ongetwijfeld zit in jouw schoenendoos ook dergelijk materiaal. Op bd.nl/fotozolder kunnen mensen eenvoudig eigen foto's uploaden of herinneringen achter te laten. Inmiddels stromen de eerste foto's binnen en kijk maar eens... alsof je zo de jaren vijftig en zestig binnenstapt!

Met welke foto's ga jij deze collectie aanvullen? Heb je foto's dat je huiswerk aan het maken bent? Of dat de auto wordt ingepakt voor vakantie? Of is het juist een heel ander onderwerp waarmee je ons terugbrengt naar vroeger tijden? Verras ons en stuur die mooie foto's in! Mooie verhalen die erbij horen, zijn ook meer dan welkom...

Marilou Nillesen

Vind je dit leuk? Bekijk dan ook:
- Fotozolder
- Speelgoed van een zweefvlieger

Website BHIC ‘Het Geheugen van Brabant’ nu online

Na het  startschot nemen de zwemsters van Zwemvereniging De Zeester een duik in het Zeesterbad (Uden,1974).

Na maanden van bouwen en testen is vandaag de grote stap gezet naar ‘Het Geheugen van Brabant’, de nieuwe website van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) in ‘s-Hertogenbosch. Het is nu nog prettiger om archiefonderzoek te doen, de geschiedenis van Brabant te ontdekken, zelf verhalen te schrijven en historische foto’s te bekijken, te uploaden of te delen. Je vindt de site via het vertrouwde adres www.bhic.nl

Nieuwe snufjes

Wat zijn de in het oog springende noviteiten op deze nieuwe site? De verbeterde fotodatabase op de homepage bijvoorbeeld. Je kunt hier meer dan 200.000 historische foto’s bekijken: schermvullend en met een zoekfunctie en filters om je opdracht te verfijnen. Je kunt op die foto’s reageren, je kunt ze delen, ernaar linken en insluiten in je eigen website.

Ook is het nu gemakkelijker om verhalen van Brabant te ontdekken. Inmiddels staan er meer dan 5.000 verhalen online: geschiedenissen en herinneringen met foto’s over Brabant. Die kun je lezen via de online geschiedenisboekjes, maar bijvoorbeeld ook via de ‘verhalentrommel’; een ontdekkingsscherm waarin je kunt bladeren en zoeken. En zelf een verhaal of anekdote met foto insturen gaat heel eenvoudig in een paar stappen. Onderzoekers - historisch of genealogisch - komen ook extra aan hun trekken omdat de zoekmachines zijn verbeterd, zowel qua techniek als vormgeving. Hierdoor vind je sneller je weg in de ruim 3 miljoen persoonsgegevens en de circa 1700 archieven en collecties. En dat is meer dan ooit!

Testers bedankt!

Niet alleen voor gebruikers, ook voor ons is deze site een stuk flexibeler en gebruikersvriendelijker geworden (waar jíj als gebruiker dan weer van profiteert ;-). Zo kunnen we nieuwe archiefbronnen overzichtelijker presenteren en kunnen we sneller inspelen op behoeften en vragen. Daarnaast is deze site een startsein voor nieuwe projecten waarover je de komende tijd nog veel gaat horen. Over onze gebruikers gesproken, gedurende een aantal maanden hebben velen onze site al kunnen uit proberen en testen. Door hun honderden waardevolle reacties hebben we al veel plooien kunnen glad strijken. Daarom: testers heel hartelijk bedankt!

Nieuwsgierig geworden? Neem dan snel een kijkje naar onze nieuwe boreling (eigenlijk overbodig te zeggen dat dit nu kan met je tablet of je smartphone vanuit je stoel). Vanzelfsprekend blijven we benieuwd naar je vragen of opmerkingen, want ‘Het Geheugen van Brabant’ is nooit áf! Op iedere pagina aan de linkerkant hebben we daarvoor een feedback knop.

Ook watermoor en spinnewiel zijn online te traceren

BHIC zet 35.000 notariële akten online erbij. Duizenden testamenten, boedelbeschrijvingen en huwelijksvoorwaarden uit de 18e en 19e eeuw. Wat je daar allemaal kunt vinden? Een boedelbeschrijving bijvoorbeeld, die een indruk geeft van de huisraad; gebruiksvoorwerpen en voorraden van een doorsnee boerengezin in Eerde onder Veghel.

Adriana Verbakel (ook wel van Bakel genoemd) woonde met haar man Johannes Eimertzoon van den Oever en kinderen in Eerde onder Veghel. Kadastraal onderzoek leidde naar het huidige adres Kapelstraat 16.

...het rode pijltje geeft het perceel aan...

Haar echtgenoot Johannes van den Oever had op 1 mei 1857 op 60-jarige leeftijd zijn laatste adem uitgeblazen.

...de overlijdensakte van Johannes...

Adriana bleef met twee jonge kinderen achter; Lambertus (15) en Johanna van den Oever (13) Daarom moest er een boedelbeschrijving worden opgemaakt om de waarde van de nalatenschap te bepalen. En zij liet de notaris met twee getuigen aan huis komen om alle gemeenschappelijke goederen vast te laten leggen. Om negen uur ’s morgens stond de notaris al op de stoep bij de weduwe. Ook haar zwager Lambertus van den Oever uit Nistelrode was van de partij als toeziend voogd over de minderjarige kinderen van zijn broer.

Na opsomming van de onroerende goederen, zoals het huis, schuur, erf, tuin, bouw- en weilanden waant de lezer met een beetje fantasie zich in het Open Luchtmuseum als de notaris de roerende goederen gaat opsommen. De twee koebeesten vertegenwoordigen met hun waarde van 70 gulden het grootste aandeel in de totale waarde van de inboedel van 200 gulden. In deze tijd zou die inboedel bijna 2000 euro waard zijn. Maar toen was er nog geen moderne elektronica.

...uit de boedelinventaris...

In het woonhuis: een kast; een klok; twee kastenbedden met peuluw, kussens, dekens en lakens; een rek met twintig witte borden; twee tinnen schotels; twee koperen koffijpotten en een gieter; schap, tang en watermoor; koperen beddepan; koperen kook[k]etel; linnen pellen en dergelijke in de kast; zes stoelen en eene tafel; spiegel en bedgordijnen; tinnen lepels, vorken en messen; een partij gesponnen garen.

In de kamer en op de goot: een partij aardappelen en eene spinnewiel; tob, stand (melk- of waterton) en baktrog; potten en roomzeef in de kelder.

Op den zolder: een partij rogge, haver en erwten.

In den stal: eene koe en eene maal (jonge koe) die samen 70 gulden waard waren; een partij hooi en stroo; schup en riek en vijf kippen; aardkar en ossentuigen; een partij mest.

Overige: de te velde staande rogge; manskleeden; een kruiwagen; koolton

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Mag ik alsjeblief naar huis?
- Dagboek gaat nu voor je open

4000 foto's Abdij van Berne online

...Leerlingen van het gymnasium aan de rekstok...

Niet alleen de bewoners zelf, maar ook de liturgie en de beleving van het kloosterleven: de 4000 foto's die sinds deze week online staan bij het BHIC geven een mooie kijk op het interne leven van de abdij. En daarbuiten! De foto's kunnen direct worden bekeken via www.bhic.nl/abdijvanberne 

De Abdij van Berne kan bogen op een lange geschiedenis. Gesticht in Bern bij Heusden in 1134 vestigde ze zich na diverse omzwervingen in 1857 in Heeswijk. Daar kende het convent in de twintigste eeuw een bloeiend kloosterleven. Meer dan tienduizend foto’s uit die tijd illustreren dit. Het BHIC in ’s-Hertogenbosch heeft van de abdij de gelegenheid gekregen de vele interessante foto’s uit dit tijdperk te scannen en via internet te presenteren. Op het hoogtepunt telde de abdij meer dan tweehonderd leden. Buiten de kloostergracht was haar invloed eveneens merkbaar. Binnen Heeswijk lag de abdij aan de basis van Gymnasium Bernrode en Openluchttheater De Kersouwe. De huidige gemeentenaam Bernheze verwijst naar de abdij en kasteel Heeswijk was een van bevriende relaties in het dorp. 

...Norbertijnen met konijnen (goed zoeken, ze zijn ook wit) in de tuin...

Afgelopen jaren hebben Theo Kennis, Louis van de Meerendonk, Ton Rooijmans en Jos de Wolf, allen kenners van de geschiedenis van de abdij, aan Ger van den Hombergh verteld wat ze wisten van deze foto’s. Ger heeft dit vervolgens vastgelegd, zodat de foto’s met bijbehorende teksten nu door iedereen bekeken kunnen worden. Het BHIC is deze enthousiaste personen zeer erkentelijk voor hun bijdragen.

Soms was het op het eerste oog een fluitje van een cent, tenminste voor insiders (‘Da’s d’n Duitse Dop, of nee, toch nie, ’t is d’n Franse’), soms viel er een lange stilte. Foto’s van voor 1940 gaven de minste herkenning. De naoorlogse foto’s waren telkens aanleiding tot levendige verhalen uit het grijze verleden die weemoed en hilariteit opleverden en een mooie inkijk in het abdijleven van die tijd gaven: streng waar het volgens de normen van toen streng moest zijn, maar altijd overgoten met een relativerende Brabantse saus. Zo mocht ieder jaar op het feest van Onnozele Kinderen, 28 december, het jongste conventslid voor één dag de plaats van de abt innemen met alle voorrechten van dien, inclusief een eigen wapen, wapenspreuk en secretaris.

...Brommer van Emmanuel Hoekx, 1965...

De foto’s die nu op internet geplaatst zijn vormen nog maar een deel van hele collectie. Het BHIC hoopt de komende jaren dit project te kunnen voortzetten. Lang hiermee wachten is geen optie, want dan resteren steeds meer nietszeggende foto’s, omgeven met vraagtekens. 

Vind je dit interessant? Bekijk dan ook:
- BHIC zet 22.000 resoluties van Raad van State online
- De Abdij van Berne

800 charters Grave en Land van Cuijk online

Verkoopakte huis Hamstraat Grave

In 1531 besluiten Bernt Claessoen en zijn vrouw Henrixke vast te leggen wie hun huis aan de Hamstraat in Grave zal erven. Bijna vijfhonderd jaar later kun je diezelfde akte online inzien. Voor historisch onderzoekers is het een schatkist: ruim 800 scans van charters uit Grave en het Land van Cuijk gaan online.

Akte van erving

Ze komen uit een parochiearchief of uit de middeleeuwse archieven van Smedengilde en Kleermakersgilde. Maar ook uit boedelarchieven van welgestelde regentenfamilies als Walter, Hengst en Coebergh. Verscholen in envelopjes tussen andere archiefstukken zaten namelijk de mooiste charters 'verstopt', soms compleet met schepenzegels. Het BHIC stofte ze af en zet ze online: ruim 800 scans van charters uit Grave en het Land van Cuijk uit de periode van de 14de tot 19de eeuw. Daardoor zijn deze boeiende historische bronnen voor iedereen toegankelijk geworden.

Schepenzegel

De charters zijn afkomstig uit volgende de archieven:

• 7052 Parochie H. Martinus te Cuijk
• 7209 Collectie Grave, Velp, Gassel, Escharen
• 7074 Kleermakersgilde Grave
• 7076 Smedengilde Grave
• 7117 Aanwinsten van de Streekarchiefdienst Land van Cuijk
• 7077 Boedel P.J. Walter en C. Walter-Malingrez
• 7078 Boedel R.M.A.P. Walter en E.H.PH. Walter-Verberne
• 7083 Graafs Veer
• 7071 Kapittel St. Elisabeth te Grave
• 7070 Sacramentsbroederschap te Grave
• 7068 OLV Broederschap Grave
• 7066 Altaar- en gilde van St. Elisabeth te Grave
• 7051 Parochie H. Lambertus te Beers
• 7093 Collectie Hengst
• 1723 Collectie Coebergh
• 7118 Collectie archivalia van de archiefdienst Land van Cuijk afkomstig uit collectie aanwinsten van het RANB, 1439-1841

30.000 schatten staan nu online bij het BHIC

De schuldbekentenis van Jan en Jenneken

Zaten ze zwaar in de schulden? Wilden ze een nieuwe boerderij bouwen? Een molen overnemen? Zeker is dat Jan Peters van Camerbergh en Jenneken Cijmons uit Escharen in 1712 250 gulden leenden van Elisabeth Berrens, weduwe van kapitein Putmans. Met als onderpand een huis, hof en vier Hollandse morgen bouwland. Een interessant kwestie en da's er nog maar één van de 30.000 schatten die online te vinden zijn bij het BHIC.

Het BHIC heeft samenvattingen van notaris- en schepenakten uit het noordoosten van Brabant online gezet, uit de periode van de 16de eeuw tot en met de 19de eeuw. Veel samenvattingen zijn gemaakt door onderzoekers die hun bestanden ook aan het BHIC hebben gegeven. Zo kunnen veel mensen nu gemakkelijk hun gegevens gratis doorzoeken.

Je kunt nu bijvoorbeeld op naam zoeken in deze database, vol met samenvattingen van notaris- en schepenprotocollen. Het gaat bijvoorbeeld om transportakten, schuldbekentenissen en verkoopakten. In veel gevallen kun je direct doorklikken naar een scan van de akte zelf. Die scans staan trouwens niet alleen op onze website, soms ook op de website Van Papier Naar Digitaal (www.vpnd.nl). Dit is een mooi initiatief waarbij vrijwillige onderzoekers indexen maken en archiefstukken fotograferen en online met elkaar delen.

Het BHIC hoopt dat ook andere onderzoekers hun gegevens via onze website willen delen. Zij kunnen dit kenbaar maken door een mailtje te sturen aan het BHIC of een studiezaalmedewerker aan te spreken. Op de site staat een overzicht van de bronnen die al beschikbaar zijn. Ook de onderzoekers die al gegevens hebben aangeleverd staan hier vermeld. Wie mogen we aan de lijst toevoegen?