Van het Wilde Westen naar Huisseling

...portret van pater Van den Elsen...

“Globalisering” is een begrip dat je tegenwoordig overal tegenkomt. Logisch ook, want gebeurtenissen in andere werelddelen hebben gevolgen voor het dagelijks leven in, bijvoorbeeld, Huisseling. Maar dat verschijnsel deed zich ook vroeger al voor.

We gaan even terug naar het laatste kwart van de 19e eeuw en werpen een blik op de Verenigde Staten. Daar hebben kolonisten het grootste deel van het legendarische “Wilde Westen” in bezit genomen. In hun voetspoor volgen spoorwegmaatschappijen, die tienduizenden kilometers rails aanleggen, waarmee het onmetelijke land wordt ontsloten. De kolonisten gaan op grote schaal graan verbouwen op van nature al vruchtbare grond. Het is roofbouw, maar de productiekosten zijn minimaal. Supergoedkoop graan vindt vervolgens per trein en schip zijn weg richting Europa, waar de graanprijzen een fikse duikeling maken. Veevoer wordt daardoor goedkoper, zodat overal in de wereld de veestapel groeit. En dat heeft weer tot gevolg dat ook de prijzen van slachtvee en zuivel dalen.

Terug naar Nederland, dat tussen 1880 en 1900 als bijna enig West-Europees land de grenzen openhoudt voor goedkope invoer uit het buitenland. De agrarische sector betaalt het gelag in de vorm van een onvervalste landbouwcrisis, ook hier in de Maaskant. Veel boeren trekken naar de steden en worden fabrieksarbeider. Maar de sector herpakt zich. “Samenwerking” is het toverwoord: overal in het land worden boerenbonden opgericht. Zeker in Brabant gebeurt dat op christelijke – lees: katholieke – grondslag, waarvoor vooral de Norbertijner pater Gerlachus van den Elsen zich sterk maakt: de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (NCB, 1896). Tijdens een congres in ’s-Hertogenbosch wordt betoogd dat anders “het socialisme, na de steden geëxploiteerd te hebben, zich zal begeven naar het platteland.”

...Albertus van de Wiel...

Op 8 maart 1897 krijgt Huisseling een eigen afdeling van de boerenbond. Macharen en Nistelrode zijn eerder, maar daar hebben ze geen voorzitter zoals in Huisseling. Albertus van de Wiel is ook gemeentesecretaris en later burgemeester. In de 27 jaar van zijn voorzitterschap stijgt zijn ster binnen de NCB. Zo wordt hij in 1898 directeur van de Onderlinge Brandverzekering van de NCB, later tevens van de Hagelverzekering. Daarmee is hij een van de grondleggers van Interpolis! Vooral dankzij hem steekt Huisseling in agrarisch Brabant net even boven de rest uit!

Dit verhaal verscheen eerder in Brabants Dagblad

Geschreven door: 
Henk Buijks

Vind je dit interessant? Lees dan ook: 
- Komt de Beerse Maas terug?
- De Hertogswetering

Let op: we gaan verhuizen!

Hopelijk heb je deze blog met plezier gelezen. Maar let op: woensdag 15 juni verschijnt onze laatste bijdrage op deze blog. Daarna verschijnen er bijna dagelijks nieuwe verhalen op onze website; die verhalen vind je via www.bhic.nl/verhalen Volg je de blog via rss-feed? Meld je dan voor onze nieuwsbrief want daarin vind je onze beste verhalen overzichtelijk terug. Hopelijk zien we je daar weer! Bedankt alvast voor je aandacht!

De beste verhalen via e-mail ontvangen?

Gebroken harten op kasteel Nemerlaer in Haaren

...kasteel Nemerlaer (schilder onbekend)...

Lang was het stil en leeg op kasteel Nemerlaer, bijna zeventig jaar. De laatste adellijke eigenaar had in 1880 bij testament bepaald dat het oude jachtslot pas weer mocht worden bewoond als de jongste erfgenaam  - een neefje van 12 jaar  -  80 jaar zou worden. Aan dit zonderlinge testament lag een familievete ten grondslag. Iets van die lege en kille sfeer moet er op het slot gehangen hebben toen het huwelijk van kasteelheer mr. Michiel Hubert en zijn tweede vrouw Theodora Agneta van Teijlingen uit Rotterdam in 1794 op de klippen liep. Laten we eens een kijkje nemen achter de kasteelmuren...

Leengoed van de hertog van Brabant 
Waarom werd deze scheiding van tafel en bed door de Raad van Brabant uitgesproken? Om reden dat kasteel Nemerlaer een leengoed was. In 1347 had ridder Jan de Rover de middeleeuwse versterkte burcht als leengoed opgedragen aan hertogin Johanna van Brabant, die het weer in leen aan hem terug gaf met allerlei heerlijke rechten, zoals het jachtrecht, visrecht en vrije warande in de omgeving.

Gedurende de Tachtigjarige Oorlog tegen de koning van Spanje werden er steeds meer steden in het huidige Noord-Brabant veroverd door de Staatsen en kwamen rechtstreeks onder het gezag van de Staten-Generaal van de Republiek. Dit gezag werd pas in 1648 door de koning van Spanje als hertog van Brabant erkend. Zijn rol als hertog van Brabant werd in Staats Brabant rechtstreeks door de Staten-Generaal overgenomen. Zij kregen daarmee ook het gezag over de oude leengoederen van de hertog van Brabant. Hiermee werd de Raad van Brabant te ’s-Gravenhage belast, die uit haar midden drie raadsheren koos die samen met de griffier het Leenhof van Brabant vormde. Dit leenhof registreerden en beheerde de oude en nieuwe leengoederen.

In 1789 kocht mr. Michiel Hubert, oud-schepen van Rotterdam en vrijheer van Hilvarenbeek, Diessen, Riel en Westelbeers het kasteel voor de som van bijna 43.000 gulden. Dit moet in de leenboeken terug te vinden zijn.

...Kasteel Nemerlaer volgens een tekening van Stellingwerf uit 1622,
Leengoed van de hertog van Brabant sinds 1347...

Scheiding van tafel en bed na ruim 30 jaar

Ja, de adel had zo haar eigen kopzorgen..  We komen mr. Michiel Hubert nog als eens al procederend tegen bij het Hof van Holland en de Raad van Brabant.

...Op verzoek van de kasteelheer mag hij zijn proces voor het Hof van Holland gaan voeren voor de Raad van Brabant...

Was het ‘t slepende conflict voor de Raad- en Rentmeester generaal der Domeinen in Brabant over de vrijstelling van houtschat, dat het echtpaar uit elkaar gedreven heeft? Of maakt al dat geld en al die goederen uiteindelijk toch niet gelukkig? Ja, de adel had zo zijn eigen problemen…
Bij vonnis van 27 juli 1792 legde de Raad van Brabant de kasteelheer op om, tijdens de lopende procedures, zijn echtgenote jaarlijks een bedrag van 3000 gulden uit te keren. Omgerekend naar deze tijd circa 30.000 euro. Wij zouden dit nu een ‘voorlopige voorziening’ noemen.

...een uitkering van 3000 gulden per jaar...

Theodora Agneta bevrijd van de ‘Maritale magt’

...Seperatie van de Maritale magt van de gedaagde kasteelheer...

Na enkele uitspraken van de Raad van Brabant inzake de procedure scheidde het echtpaar op 22 juli 1794 van tafel, bed, bijwoning en goederen en ontslaat de kasteelvrouwe van de ‘maritale magt’ van de kasteelheer. Zij had haar vrijheid terug en hoefde hem niet meer te gehoorzamen en te volgen.

Mr. Michiel Hubert verkocht het kasteel in 1796 en moest er zo’n 10.000 gulden op inleveren. Hij stierf op 27 februari 1797 in Kleef.  Die verkoop werd op 11 oktober 1798 op verzoek van dochter lief door de Raad van Brabant nietig verklaard. Jacoba Catharina Hubert die getrouwd was met Bernhard Johan Zaal, volgde in 1797 haar vader op als Vrouwe van Hilvarenbeek en werd de nieuwe kasteelvrouwe van Nemerlaer...

Theodora Agneta van Teijlingen was een langer leven beschoren. Zij woonde in Den Haag en stierf op 17 juni 1825 op 80 jarige leeftijd  in Zevenbergen. We weten ook waar, in huis nr. 496 in het gehucht den Hoek. Het blijft mysterieus rondom de oude kasteelvrouwe...

...een mooi verstild plekje op de binnenplaats van het huidige kasteel...

Annemarie van Geloven

Vind je dit interessant? Lees dan ook: 
- Het spook van Tongelaar
- De freule

Leve de koningin, hoera hoera hoera!

Het is vandaag precies 132 jaar geleden dat Wilhelmina Helena Pauline Maria van Oranje-Nassau werd geboren. Wilhelmina was het enige kind van koning Willem III en Emma van Waldeck-Pyrmont.

Volgens de overlevering was er geen groot feest na de geboorte van het meisje omdat velen op een prinsje hadden gehoopt. Maar dat feesten, dat is later volop goed gemaakt. Zowel voor haar verjaardagen als voor haar kroning en regeringsjubilea is flink uitgepakt. Een greep uit de feestfoto's uit ons archief...

1898: Feestoptocht ter gelegenheid van de kroning van Wilhelmina in 1898, nabij de molen in de Molenstraat.

1915-1919: Vluchtoord voor Belgen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Viering van de verjaardag van Wilhelmina.

1938: St Nicolaasinstituut, 40-jarig jubileum koningin Wilhelmina.

1948: Feestverlichting bij Jansen de Wit in verband met het 50-jarig regeringsjubileum van Wilhelmina en haar troonsafstand.