Heesch op stoom!

...met de stoomtram naar Oss...

Nee, dit verhaal gaat niet over een dramatisch verlopen demonstratie in Heesch, compleet met knallen, rookwolken en politiemensen die moeten voorkomen dat de meute het raadhuis bestormt. Er zijn hier in 1885 geen vluchtelingen, geen COA en geen relschoppers. Er is wel rook te zien, maar die komt van een stoomtuig dat een nieuwe tijd aankondigt.

Eigenlijk begint het allemaal met de ingebruikname van het spoortraject Tilburg - ’s-Hertogenbosch – Oss – Nijmegen in 1881. De stoomtrein zal Noordoost-Brabant ontsluiten, maar dan moeten de stations wel bereikbaar zijn. Ja, je kunt te voet of met paard en wagen van Heesch naar Oss, maar sinds kort kent Nederland ook de stoomtram. De eerste reed in 1879 van Den Haag naar Scheveningen. 

Sindsdien duiken overal bedrijfjes op die stoomtramlijnen willen aanleggen en exploiteren. In de Meierij is sprake van twee ambitieuze projecten: een lijn van Tilburg via Oisterwijk, Haaren en Den Dungen naar Oss en Lithoijen, en eentje van ’s-Hertogenbosch via Hintham, Heeswijk en Veghel naar Helmond. Burgemeester Festen van Heeswijk speelt een belangrijke rol in dit wereldje.

In het voorjaar van 1881 ontvangt de gemeenteraad van Heesch vanuit België een verzoek om toestemming voor een tramlijn tussen Oss en Veghel. Het voertuig zal hooguit 15 kilometer per uur rijden, verzekeren de aanvragers. Jammer genoeg laten de Belgen niets meer van zich horen. Dan adviseert de burgemeester de raad om in zee te gaan met zijn Heeswijkse collega, die toch weer handelt namens een Belgisch vervoerbedrijf. Festen bewerkt ook het provinciaal bestuur en de gemeenten Oss, Nistelrode en Veghel. Zo kan de belangrijke tramlijn ’s-Hertogenbosch-Veghel-Helmond vanuit Veghel een aansluiting krijgen op het spoorwegnet in Oss.

Al in 1882 gaat de Heesche raad akkoord met de aanleg van de tramlijn en ruim twee jaar later wordt er proefgereden. Het traject Oss-Veghel komt op 19 januari 1885 officieel in bedrijf. Vanaf dan kun je vanaf het gloednieuwe Stationsplein in Heesch in een kwartier naar Oss reizen en naar Veghel in een uur. Maar de invloed van de boeren blijft groot: de tram mag geen stoom afblazen tijdens het inhalen van een voertuig, bespannen met één of meer paarden! De dieren zouden kunnen schrikken…

Dit verhaal verscheen eerder in Brabants Dagblad

AANVULLING: Via twitter werden wij gewezen op deze site:
zou de "locomotief " zijn gebouwd in machinefabriek Backer en Reub uit Breda?.

Geschreven door: 
Henk Buijks

Vind je dit interessant? Lees dan ook: 
- Toen een auto nog niet gewoon was
- De Hertogswetering

De beste verhalen via e-mail ontvangen?

Het foto-album van een "Joods onderduikertje"

...Benny Bonnewit...

"Joods onderduikertje", staat er als omschrijving bij vijf foto's in onze fotocollectie. Die vijf plaatjes geven een kleine inkijk in het leven van Benny Bonnewit, alias Benny de Bont. Benny vindt in de oorlogsjaren een veilig onderkomen in Haaren.

Een mooi jochie met grote ogen die telkens lachend op de foto staat. Maar in zijn jonge leven heeft hij al heel wat meegemaakt. Vanuit Amsterdam wordt hij tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergebracht bij de familie Merkx in Haaren. Zijn ouders, Jaap en Nettie Bonnewit, duiken ook onder - bij de buren van de familie Merkx; de zussen Miet en Jana Snellen in Haaren.

Als je heel goed naar zijn portretfoto kijkt - waar Benny met een padvinderskostuum op staat - zie je links onder in de hoek een stempel: 't Wielke Oisterwijk (NB). Dat verwijst mogelijk naar een fotostudio daar toen was gevestigd. Benny lijkt volop mee te werken in het boerenbedrijf. Waar hij aanvankelijk nog als ventje naast een speelgoedkruiwagen staat, draait hij een jaar of wat later zijn hand niet om voor een kruiwagen met een melkbus erop. Of leidt hij met gemak een koe naar de wei.

Hoe het precies verder gaat met Benny is ons niet bekend. Wel vinden we in 1989 en 1990 de overlijdensadvertenties van zijn ouders terug in het Nieuw Israelietisch Weekblad via Delpher. Waaruit blijkt dat zijn ouders naar Israël zijn vertrokken terwijl zijn zus naar de Verenigde Staten is geëmigreerd. Benny - inmiddels Ben - blijft in Nederland.

Marilou Nillesen

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Een week in onderduik in Boekel
- Alledaags leven tijdens de oorlog in Veghel

Gebroken harten op kasteel Nemerlaer in Haaren

...kasteel Nemerlaer (schilder onbekend)...

Lang was het stil en leeg op kasteel Nemerlaer, bijna zeventig jaar. De laatste adellijke eigenaar had in 1880 bij testament bepaald dat het oude jachtslot pas weer mocht worden bewoond als de jongste erfgenaam  - een neefje van 12 jaar  -  80 jaar zou worden. Aan dit zonderlinge testament lag een familievete ten grondslag. Iets van die lege en kille sfeer moet er op het slot gehangen hebben toen het huwelijk van kasteelheer mr. Michiel Hubert en zijn tweede vrouw Theodora Agneta van Teijlingen uit Rotterdam in 1794 op de klippen liep. Laten we eens een kijkje nemen achter de kasteelmuren...

Leengoed van de hertog van Brabant 
Waarom werd deze scheiding van tafel en bed door de Raad van Brabant uitgesproken? Om reden dat kasteel Nemerlaer een leengoed was. In 1347 had ridder Jan de Rover de middeleeuwse versterkte burcht als leengoed opgedragen aan hertogin Johanna van Brabant, die het weer in leen aan hem terug gaf met allerlei heerlijke rechten, zoals het jachtrecht, visrecht en vrije warande in de omgeving.

Gedurende de Tachtigjarige Oorlog tegen de koning van Spanje werden er steeds meer steden in het huidige Noord-Brabant veroverd door de Staatsen en kwamen rechtstreeks onder het gezag van de Staten-Generaal van de Republiek. Dit gezag werd pas in 1648 door de koning van Spanje als hertog van Brabant erkend. Zijn rol als hertog van Brabant werd in Staats Brabant rechtstreeks door de Staten-Generaal overgenomen. Zij kregen daarmee ook het gezag over de oude leengoederen van de hertog van Brabant. Hiermee werd de Raad van Brabant te ’s-Gravenhage belast, die uit haar midden drie raadsheren koos die samen met de griffier het Leenhof van Brabant vormde. Dit leenhof registreerden en beheerde de oude en nieuwe leengoederen.

In 1789 kocht mr. Michiel Hubert, oud-schepen van Rotterdam en vrijheer van Hilvarenbeek, Diessen, Riel en Westelbeers het kasteel voor de som van bijna 43.000 gulden. Dit moet in de leenboeken terug te vinden zijn.

...Kasteel Nemerlaer volgens een tekening van Stellingwerf uit 1622,
Leengoed van de hertog van Brabant sinds 1347...

Scheiding van tafel en bed na ruim 30 jaar

Ja, de adel had zo haar eigen kopzorgen..  We komen mr. Michiel Hubert nog als eens al procederend tegen bij het Hof van Holland en de Raad van Brabant.

...Op verzoek van de kasteelheer mag hij zijn proces voor het Hof van Holland gaan voeren voor de Raad van Brabant...

Was het ‘t slepende conflict voor de Raad- en Rentmeester generaal der Domeinen in Brabant over de vrijstelling van houtschat, dat het echtpaar uit elkaar gedreven heeft? Of maakt al dat geld en al die goederen uiteindelijk toch niet gelukkig? Ja, de adel had zo zijn eigen problemen…
Bij vonnis van 27 juli 1792 legde de Raad van Brabant de kasteelheer op om, tijdens de lopende procedures, zijn echtgenote jaarlijks een bedrag van 3000 gulden uit te keren. Omgerekend naar deze tijd circa 30.000 euro. Wij zouden dit nu een ‘voorlopige voorziening’ noemen.

...een uitkering van 3000 gulden per jaar...

Theodora Agneta bevrijd van de ‘Maritale magt’

...Seperatie van de Maritale magt van de gedaagde kasteelheer...

Na enkele uitspraken van de Raad van Brabant inzake de procedure scheidde het echtpaar op 22 juli 1794 van tafel, bed, bijwoning en goederen en ontslaat de kasteelvrouwe van de ‘maritale magt’ van de kasteelheer. Zij had haar vrijheid terug en hoefde hem niet meer te gehoorzamen en te volgen.

Mr. Michiel Hubert verkocht het kasteel in 1796 en moest er zo’n 10.000 gulden op inleveren. Hij stierf op 27 februari 1797 in Kleef.  Die verkoop werd op 11 oktober 1798 op verzoek van dochter lief door de Raad van Brabant nietig verklaard. Jacoba Catharina Hubert die getrouwd was met Bernhard Johan Zaal, volgde in 1797 haar vader op als Vrouwe van Hilvarenbeek en werd de nieuwe kasteelvrouwe van Nemerlaer...

Theodora Agneta van Teijlingen was een langer leven beschoren. Zij woonde in Den Haag en stierf op 17 juni 1825 op 80 jarige leeftijd  in Zevenbergen. We weten ook waar, in huis nr. 496 in het gehucht den Hoek. Het blijft mysterieus rondom de oude kasteelvrouwe...

...een mooi verstild plekje op de binnenplaats van het huidige kasteel...

Annemarie van Geloven

Vind je dit interessant? Lees dan ook: 
- Het spook van Tongelaar
- De freule

Jan de Quay en de ‘geest van Gestel’

...Foto van J.E. de Quay en de schilder Karel van Veen met het portret van De Quay in het gijzelaarskamp, 1941... 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielden de Duitsers Nederlandse gijzelaars vast in het kleinseminarie Beekvliet in het Brabantse Sint Michielsgestel en het grootseminarie in Haaren. De eerste gijzelaars die in 1940 werden opgepakt waren de zogenaamde Indische gijzelaars. In mei en juli 1942 volgden er nog twee arrestatiegolven waarbij in totaal bijna 1200 mannen werden opgepakt. Onder hen was ook Jan de Quay, een van de mannen van het driemanschap van de Nederlandse Unie. 

Deze beweging was in de eerste maanden van de oorlog opgericht met als belangrijkste doelstelling het behoud van de Nederlandse identiteit en wist in korte tijd honderdduizenden Nederlanders aan zich te binden.

Vrijwel alle gijzelaars waren vooraanstaande mannen uit de bovenlaag van de Nederlandse samenleving, maar met zeer diverse achtergronden. Omdat Nederland voor het uitbreken van de oorlog sterk verzuild was, was dit voor veel van hen de eerste keer dat zij langdurig in contact kwamen met mensen van buiten hun eigen zuil. In Sint-Michielsgestel kregen de gijzelaars de kans om elkaars werelden beter te leren kennen. Juist door dit gedwongen contact kwamen enkelen van hen tot de conclusie dat het verzuilde stelsel verouderd was en er na de oorlog gewerkt moest worden aan een doorbraak. Dit verschijnsel is bekend komen te staan als de ‘geest van Gestel’.

Lang niet alle gijzelaars voelden zich betrokken bij deze geest van Gestel, maar degene die dit wel waren, waaronder De Quay, begonnen in het kamp voorbereidingen te treffen voor de inrichting van Nederland na de oorlog. Hun belangrijkste streven was het doorbreken van de zogenaamde hokjesgeest door het oprichten van een Nationale Volksbeweging. Al voor het uitbreken van de oorlog was nationale samenwerking een van de belangrijkste idealen van De Quay. Samen met gelijkgestemden uit verschillende politieke stromingen sprak hij in Sint-Michielsgestel over de politieke en maatschappelijke veranderingen die gepaard moesten gaan met de doorbraak. 

De Nederlandse Volksbeweging is er na de oorlog inderdaad gekomen, maar werd nooit het succes wat de bedenkers in Sint-Michielsgestel ervan hadden gehoopt. De grootste kritiek op de plannen die voortkwamen uit de geest van Gestel was ze in de praktijk weinig toepasbaar bleken, omdat er te weinig rekening was gehouden met de bestaande politieke partijen en de kracht van de hokjesgeest onder de Nederlandse bevolking. Jan de Quay koos er uiteindelijk voor om zich aan te sluiten bij de Katholieke Volkspartij in plaats van de Nederlandse Volksbeweging.

  

Deze tekst is van de hand van gastblogger Lieke te Winkel. Voor haar masterscriptie voor de opleiding geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen heeft zij onderzoek gedaan naar de ideeën over staatsinrichting van oud-premier Jan de Quay tussen 1920 en 1946. Ben jij ook op een mooi verhaal gestuit tijdens je genealogische of historische onderzoek? En wil je dat verhaal delen? Stuur het in! Niet te lang (rond de 250 à 350woorden), illustratie erbij en we plaatsen het op ons weblog. Wie durft? :-) 

Vind je dit interessant? Lees dan ook:

- Aubade voor echtpaar De Quay

- Jan Eduard de Quay

Kerststallenroute vanuit je luie stoel

Voor veel mensen zijn het een paar vrije dagen; de tijd tussen kerst en oud en nieuw. En wat is er dan leuker dan een kerststallenroute te lopen? Nou, misschien wel een route te bekijken vanuit je luie stoel. Klik je meteen ook door verschillende decennia...

...Vught 1953...

...kerststal in strafgevangenis Nieuw Vosseveld, 1955...

...Den Dungen 1958...

...Haaren, jaartal onbekend...

...Wijbosch 1981...

...Schijndel 1986...

Vind je dit leuk? Bekijk dan ook:
- Kerstspel
- Een bijzonder kerstgeschenk

Haaren in de krant

Met het lied 'Lang zal zij leven' wordt er afscheid genomen van prinses Juliana na haar bezoek aan Haaren in 1984

Een zwaaiende prinses Juliana, een auto die total loss in de berm ligt, een ouder echtpaar dat lachend in de camera kijkt of een memorabele sportheld… Het BHIC heeft ruim 800 persfoto’s online gezet van de dorpen Biezenmortel, Esch, Haaren en Helvoirt, die tussen 1962 – 1988 in het Brabants Dagblad hebben gestaan. De thema’s van de foto’s variëren, maar er is één duidelijke overeenkomst: achter elke persfoto schuilt een verhaal dat jij misschien kent en waarop je kunt reageren. 

Je ziet foto’s van mensen die in het nieuws waren, bijvoorbeeld vanwege hun briljanten of gouden huwelijk, zoals het echtpaar Van Oirschot uit Esch, maar ook van mensen die vanwege hun bijzondere verdiensten onderscheiden zijn, zoals meneer Trier uit Haaren. Er zitten trouwens veel mooie carnavalsfoto’s in de collectie. Verkeersongelukken ontbreken helaas niet, want ook dat nieuws kwam in de krant. Kortom, Haaren zoals het er dertig à veertig jaar geleden uitzag.

Je vindt de foto’s door te gaan naar: www.bhic.nl/biezenmortel/indekrant, www.bhic.nl/esch/indekrant, www.bhic.nl/haaren/indekrant en www.bhic.nl/helvoirt/indekrant. Je komt dan bij een zestal foto’s. Van daaruit is er een link naar álle persfoto’s van de betreffende dorpskern.

Bewaar je aan sommige gebeurtenissen op deze foto’s levendige herinneringen? Aarzel dan niet en reageer! Dat gaat heel eenvoudig: rechtsboven de foto staan vier icoontjes, het derde is een tekstballonnetje. Als je daarop klikt, verschijnt een reactieveld en… schrijven maar! Het vierde icoontje, een bolletje, toont de foto ongeveer op de plattegrond. Weet je de precieze straatnaam waar de foto is genomen en vul je deze in, dan zie je de exacte plek van de foto terug op de plattegrond.

Paardenzegening in Esch in 1976

Brabantpers collectie
Het BHIC heeft in 2005 van heel Brabant persfoto’s verworven van Brabant Pers (Brabants Dagblad/Eindhovens Dagblad). Dat zijn in totaal zo’n 77.000 foto’s die gedigitaliseerd zijn. Onlangs heeft het BHIC besloten om alle persfoto’s van zijn werkgebied (17 gemeenten inclusief alle dorpen) online te zetten. De gemeente Haaren heeft hierbij de primeur. De andere gemeenten van ons werkgebied volgen dit jaar nog. 

P.S. De rechten van de foto berusten bij de fotograaf die vermeld staat bij de foto. Je kunt foto’s daarom alleen bestellen bij de betreffende fotograaf, niet bij het BHIC.

Wie bedroog wie in het Englandspiel?

Haarendael, een belangrijk gebouw bij deze operatie

Het Englandspiel klinkt onschuldig maar niets is minder waar. Het was de naam van een Duitse operatie in de Tweede Wereldoorlog waarbij zowel Engelsen als Duitsers gebruik maakten van een zender, daarbij (uiteindelijk) proberend elkaar valse informatie te sturen.

In Haaren wordt zaterdag 12 mei met een tentoonstelling stil gestaan bij deze operatie. Haaren is direct betrokken bij deze geschiedenis omdat veel betrokkenen vast zaten in het tot gevangenis omgebouwde Grootseminarie.

Via de zender wilde Engeland op de hoogte blijven van de situatie in het bezette Nederland. Toen de Duitsers erin slaagden de verbinding "over te nemen" was hun belang de Engelsen te misleiden met onjuiste informatie. Toen de Engelsen ontdekten dat de Duitsers de verbinding hadden overgenomen, verspreidden zij op hun beurt onjuiste informatie. Dit om hun plannen, zoals de invasie van juni 1944 in Normandië, geheim te houden.

complex Haarendael vanuit de lucht gezien

Wie bedroog wie, de Duitsers de Engelsen of de Engelsen de Duitsers? Dat is omstreden en blijft onderwerp van nadere bestudering. De reden dat veel opgepakte agenten, die bij het Englandspiel betrokken waren, in Haaren werden vastgezet, was dat het gebouw van het groot seminarie afgelegen was. Het mocht niet te bekend worden dat er agenten waren opgepakt want dat bericht zou ook in Engeland terecht kunnen komen. Nadat de agenten langdurig waren ondervraagd in Haaren kwamen ze in een ander kamp terecht, in Rawicz. Uiteindelijk werden er veel gruwelijk vermoord in het beruchte kamp Mauthausen in Oostenrijk. Twee agenten wisten uit Haaren te ontsnappen en uiteindelijk Engeland te bereiken.

Met deze tentoonstelling in Haarendael wordt een beeld gegeven van deze operatie. Zo worden parachutes, kleding van agenten, ontvangst- en zendapparatuur en een container getoond. In de vitrines ziet men boeken, originele dagboeken, andere persoonlijke voorwerpen van de agenten. Meer informatie en aanmelden hiervoor kan via deze site.

Klein drama

Sinds een paar dagen kun je de bevolkingsregisters van het oude dorp Haaren online op de website van het BHIC raadplegen. Het betreft de ‘persoonskaartjes’ met een reconstructie van de bevolking van Haaren. Tot voor kort kon je deze niet inzien, omdat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog nagenoeg verloren gingen. Daar schuilt een klein drama achter…

Rond 1943 was het aantal onderduikers met vervalste papieren in Haaren erg groot geworden. Zo groot dat het bevolkingsregister niet meer bestand was tegen een meer dan oppervlakkige controle van de persoonskaarten door de Duitsers. Dergelijke controles werden steeds vaker in het land gehouden, ook om jonge mannen te ronselen voor de ‘Arbeitseinsatz’ in Duitsland. De gemeenteambtenaren in Haaren wilden niet dat de Duitsers hun bevolkingsregisters in handen kregen. Om deze vervelende controles voor te zijn, moest het bevolkingsregister maar “verdwijnen”...

In de nacht van 13 op 14 januari 1944 vond er een geheime bespreking plaats tussen Haarense ambtenaren en onderduikers in de kippenkooi van de familie Hoevenaars. Dit was tijdens de Tweede Wereldoorlog een bekend onderduikadres in het dorp. Er werd een plan bedacht hoe dat verdwijnen het beste gerealiseerd kon worden. Besloten werd om de volgende nacht, dus van 14 op 15 januari 1944, het gemeentehuis te overvallen. De twee Haarense ambtenaren zouden vooraf het bevolkingsregister en andere archiefstukken al stiekem verwijderen. De “overvallers” hakten de zware kluisdeur op de eerste verdieping uit zijn sponning en deden alsof ze er met de gestolen archieven vandoor gegaan waren. In werkelijkheid werden de boekdelen achter de kippenkooi onder de grond gestopt.
Toen die na de oorlog weer werden opgegraven, waren de archiefstukken natuurlijk helemaal verweerd en verpulverd, zodat de gegevens met veel inspanning gereconstrueerd moesten worden. Dankzij de moderne techniek kunnen stamboomonderzoekers en andere belangstellenden deze reconstructiekaartjes nu dus online via de index raadplegen.

Foto boven: Het Groot-Seminarie Haarendael in Haaren werd tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog door de Sicherheitsdienst gebruikt als Polizei und Unterzuchung Gefängnis.

Foto hieronder: De Gedenkplaats Haaren 1940-1945 , zo heet de jaarlijkse herdenking van wat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld in het Groot-Seminarie in Haaren (Noord-Brabant).

Wie wil er clown worden?

In 1961 werden in Haaren de masten van Il Grigio omhoog getakeld door de toenmalige dorpspastoor van Haaren, pastoor Verrijt. Hij was op zoek naar een originele vrijetijdsbesteding waarin de jeugd zich kon uitleven. Waar anderen misschien kozen voor sport en spel, koos pastoor Verrijt voor het circus. In die wonderlijke wereld zou elk kind op zijn eigen manier bezig kunnen zijn: als clown, koorddanseres, acrobaat of met een dierenact. Dus plaatste hij in het lokale blad een oproepje: ‘Wie wil er clown worden’? Ruim veertig kinderen ‘solliciteerden’ en nog honderd anderen meldden zich spontaan aan met circusaspiraties.

Maar, met artiesten heb je nog geen circus. Een tent, kostuums, geluidsapparatuur, verlichting, een piste: dit alles is nodig om de show te laten draaien. Ouders kwamen te hulp. Moeders ontwierpen fraaie kostuums. Vaders met een beetje verstand van timmeren, lassen, schilderen of elektra, zag je na werktijd druk in de weer met het vervaardigen van circusattributen. De gymleraar en ruitervereniging oefenden met dressuur en voltige en op het schoolplein werd een staalkabel gespannen, zodat de koorddanseressen in spé konden oefenen. Jeugdcircus ‘Il Grigio’ was geboren.

Vanaf morgen tot en met zondag 15 augustus vindt in Haaren alweer de 49ste editie plaats van dit circus met wederom een spectaculaire show: ‘Joy’. Veel betrokkenen van nu zijn vroeger ooit begonnen als artiest, maar vanwege hun leeftijd doorgegroeid naar vrijwilliger of medewerker. Anderen zijn al járen bewonderend toeschouwer. Hoe dan ook, ben je eenmaal met het Il Grigio-virus besmet, dan raak je dat nooit meer kwijt!

Foto: Eén danser en drie danseresjes sierlijk balancerend op ballen tijdens de voorstelling van jeugdcircus Il Grigio in Haaren in 1974.

"Akela, wij doen ons best!"

Herinneringen van een gids:

“Na het ontbijt volgde eerst corvee, nog voordat het dagprogramma van start ging. We deden snel de afwas en toen klonk de bel alweer om alle groepjes te verzamelen. "Zingen!", klonk het in de open ruimte. Niet lang daarna vormde de hele groep heel gedisciplineerd een mooie kring en zette de kampleidster het kamplied uit volle borst in. Oh ja, ik zal nooit die knopen vergeten die je moest leren maken; van die mooie waarmee je uit een boom omlaag kon glijden, terwijl je dat touw na afloop weer heel gemakkelijk los kon krijgen. Dan dacht ik: “Mij krijgen ze die boom niet in!” ’s Middags gingen we heerlijk zwemmen in het meer iets verderop of spannende speurtochten maken door het bos, terwijl de avondschemer al kwam opzetten. En slapen in een tent en koken op een eenpits gasbrandertje… Het was een groot spektakel!”

Ook deze zomer gaan er weer duizenden kinderen op scoutingkamp. Velen zelfs naar de JubJam100 in Roermond. Dit omvangrijke evenement vindt plaats van 26 juli tot en met 4 augustus en wordt georganiseerd ter gelegenheid van 100 jaar Scouting. Want een jubileumjaar kan niet zonder jubileumkamp.

Wil je meer weten over Esch, Biezenmortel, Haaren en Helvoirt? Kijk dan eens in onze online geschiedenisboekjes van Haaren, of neem een kijkje in de fotocollectie van Esch op Flickr.

Foto: "Wie heeft er dorst?", gidsenkamp in Esch, 1949

Oranje, absoluut wasecht!

Ook rond 1910 speelde het Nederlands Elftal al in oranje. Niet in shirts, maar in ‘Jerseys’. Deze werden geleverd door de firma G. J. Eilers & Co., ‘nadat de absolute waschechtheid was aangetoond’. Dat is, samen met het wasvoorschrift te lezen in de catalogus van deze Amsterdamse firma die zich trots ‘leverancier van den Nederl. Voetbalbond’ noemt. De catalogus, met afbeeldingen van voetballen, voetbalschoenen, schaatsen, rolschaatsen, allerlei kledingstukken en een krijtlijntrekker bevindt zich in het archief van de familie Smits van Oyen in het BHIC. Toevallig, want verder wijst niets in dit archief verder op een actieve sportbeoefening.

Actief gesport werd er wel in het Vluchtoord Uden, waar Belgische vluchtelingen uit de Eerste Wereldoorlog werden opgevangen (en te werkgesteld). Mooie oude foto’s van een groot turnfeest zijn daar de getuigen van. Ook de gijzelaars van Sint-Michielsgestel en Haaren deden aan sport. Op 16 september 1942 vond in ‘Hotel Haaren’ een grote sportdag plaats. Er was een steltenloop, in drie leeftijdsgroepen werd aan atletiek gedaan en om 18.45 uur vond een voetbalwedstrijd plaats ‘tusschen de twee sterkste elftallen van het Hotel.’ Dat is nog eens voetbal! De eerste prijs was een medaille, aangeboden door de Nederlandse voetbalbond, met de zinspreuk ‘Durate et vosmet rebus servate secudis’, wat betekent ‘Houdt vol en bewaart u zelf voor betere tijden’.
Als ‘onze jongens’ dat de komende weken in Zuid-Afrika maar niet denken…

Afbeelding uit een catalogus in het archief van de familie Smits van Oyen, 1910

Wie wat bewaart die ...

Bij alles wat je onderneemt, kom je bewust of onbewust met het verleden in aanraking. Niet vreemd als je in het BHIC werkt en al helemaal niet als je bezig bent met voorbereidingen rond een project waarbij alle indexen van het bevolkingsregister van het werkgebied van het BHIC online beschikbaar komen (18 gemeenten in totaal!). Goed nieuws dus voor alle stamboomonderzoekers onder ons, want inmiddels staan deze indexen vrijwel allemaal online! Inderdaad, u leest het goed “vrijwel allemaal”, want van de gemeente Haaren bijvoorbeeld hebben we alleen de indexen van de oude dorpen Esch en Helvoirt online staan. Niet die van het dorp Haaren. Daar schuilt een mooie historische anekdote achter…

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilden gemeenteambtenaren in Haaren niet dat de Duitsers hun bevolkingsregisters in handen kregen. Zo was het namelijk een koud kunstje om na te gaan hoeveel mannen tussen de zestien en vijfenvijftig jaar geronseld konden worden voor de ‘Arbeitseinsatz’ in Duitsland. Weg van huis en haard moesten ze daar onder dwang werken. Om hier een stokje voor te steken, kwamen deze Haarenaren op een geweldig idee! Ze verstopten de registers onder de grond. Pas na de oorlog werden ze weer opgegraven. In compleet verweerde en verpulverde staat, dat wel. Het zal duidelijk zijn dat deze stukken vanwege hun slechte toestand niet gescand kunnen worden. Ze zijn wel te raadplegen in de studiezaal van het BHIC in Den Bosch, ook door middel van reconstructiekaartjes.

Foto: Een affiche dat werd ingezet bij de propagandacampagne om arbeiders te werven, datering 1942, collectie: Gemeentearchief Rotterdam