Stap op de paardentram naar Den Bosch

Het begon allemaal met een rood lijntje op een oude kaart van Den Bosch. “Dat prikkelde mijn nieuwsgierigheid”, vertelt Bosschenaar Bob van Boekel. De rode lijn bleek een tramlijn en Van Boekel reconstrueerde de geschiedenis van deze paardentram. Het leidde uiteindelijk tot dit Youtube-filmpje dat inmiddels veel wordt bekeken.

Want via het filmpje kun je instappen op tramlijn 37, bij conducteur Martinus Brandenburg die het woord ook rechtstreeks tot je richt. Op die manier rijd je met de paardentram van Vught naar Den Bosch, en dat allemaal zo rond 1900. “Met dat lijntje op de plattegrond in mijn achterhoofd ben ik in de archieven op zoek gegaan naar foto’s van paardentrams. Alle trams hebben een nummer en zo kun je weer achterhalen welke route tram nummer 37 reed. Toen ik op internet conducteur Martinus Brandenburg tegenkwam, wist ik dat ik mijn hoofdrolspeler had gevonden.”

Op het filmpje neemt Brandenburg de kijker mee op de route, langs mooie plekken in de stad. “Ik vond online de kleinzoon van Brandenburg die me weer aan extra foto’s kon helpen. Als je het verhaal laat vertellen door een bestaand persoon, wordt het geheel veel levendiger. Dat is ook een veel gehoord compliment.” Want dit filmpje werd al meer dan 1500 keer bekeken. “Ik maak ze in eerste instantie voor mezelf maar het werkt natuurlijk wel heel motiverend om te merken dat het aanslaat bij een groter publiek.” Als lid van een filmclub is Van Boekel gewend om materiaal mooi in beeld te brengen. “Met mijn voorliefde voor geschiedenis is het maken van dit soort filmpjes een ideale combinatie.” Het maken van een dergelijke productie kost heel wat uurtjes, weet Van Boekel. “Ik kan daar zo maar honderd tot tweehonderd uur mee kwijt zijn. Maar als het je hobby’s is, maakt dat ook niets uit.”

...fragment uit het filmpje over lijn 37...

Als 67-jarige weet Van Boekel prima de social media te vinden voor het verspreiden van zijn materiaal. “Het Facebook-deel neemt mijn vrouw voor haar rekening, hoor. Dergelijke kanalen bieden veel voordelen: je kunt je product aan een veel groter publiek laten zien. En mensen kunnen er ook weer op reageren: die interactie maakt het ook interessant.” Inmiddels is Van Boekel al wel druk bezig met een nieuwe film. “Ik ga er nog niets over vertellen, behalve dat het zich in Den Bosch afspeelt. Sinds 1852 woont onze familie in Den Bosch; de zesde generatie heeft zich hier ook gevestigd”, vertelt hij niet zonder trots. “Het is zo’n mooie stad: daar kun je nog talloze films over maken.”

Geschreven door:

Marilou Nillesen

Vind je dit leuk? Lees dan ook:

- Aangenomen met algemene stemmen

- Krachtige kanonnen 

De beste verhalen via e-mail ontvangen?

Rare Romein, die Julius Caesar

...detail van de kaart van de Nederlanden ten tijde van Caesar en Trajanus...

Na de eerste euforie even geleden (wow, Julius Caesar was here, in de buurt van Oss nog wel!) volgde al snel de domper. Want de Romeinse strateeg blijkt hier geen edele veldslag van dappere krijgers te hebben geleid; hij hakte rücksichtslos twee vluchtende Germaanse volkeren in Kessel in de pan.

Het gebeurde in 55 jaar voor Christus: de manschappen van Caesar slachtten twee Germaanse volken af. Zelf houdt Caesar het op 430.000 Germanen maar dat getal is waarschijnlijk overdreven. Toch moeten er zeker 150- à 200.000 mannen, vrouwen en kinderen over de kling zijn gejaagd. Om het nog treuriger te maken: dat gebeurde terwijl de Germaanse stamhoofden met hun gevolg in het Romeinse legerkamp waren. In het verslag van zijn campagne, De Bello Gallico, beschrijft Caesar tevreden dat hij de indringers volledig heeft uitgeroeid terwijl er onder zijn eigen troepen geen enkele dode is gevallen.

...uit De Bello Gallico...

Caesar schrijft onder meer: "Wij waren snel ter plaatse, hun stamhoofden ontbraken en zij kregen geen tijd om te overleggen en naar de wapens te grijpen. (...) Er was ook een grote groep vrouwen en kinderen en deze sloegen nu naar alle kanten op de vlucht. Ik stuurde de ruiterij achter hen aan. De Germanen hoorden gegil achter zich en toen zij zagen dat hun vrouwen en kinderen werden gedood, smeten zij hun wapens neer (...) en renden hals over kop weg uit het kamp." 

Overigens in Caesar in de Romeinse senaat wel aangesproken op deze handelswijze. Niet zo zeer vanwege de slachting zelf maar zijn tegenstanders namen het hem kwalijk dat hij de erecode had verbroken: overgaan tot aanval terwijl er een wapenstilstand was. Dat behoorde je als beschaafd Romein niet te doen maar Caesar lijkt daar geen scrupules aan te hebben overgehouden.

Het vermoeden dat de Romeinen in deze contreien hadden gestreden, leefde al langer maar fysieke bewijzen ontbraken. Vorige week was het Nico Roymans, hoogleraar archeologie aan de Vrije Universiteit, die bekendmaakte dat hij de locatie van deze veldslag kan aanwijzen: een oude bedding van de Maas, in de buurt van Kessel. Daar zijn in de afgelopen decennia allerlei ruiterzwaarden, speerpunten en een Gallische helm gevonden, net zoals honderden botten en schedels. Dankzij moderne onderzoekstechnieken is via het glazuur mogelijk te bepalen in wat voor landschap iemand is opgegroeid. De slachtoffers kwamen duidelijk niet uit het rivierengebied van Brabant en Gelderland.

Het BHIC is niet de eerste plaats om onderzoek te doen naar Caesars oorlogshandelingen. Maar we hebben wel een prachtige kaart online staan van de Nederlanden ten tijde van de regering van Caesar en Trajanus (van ongeveer 50 voor tot ongeveer 50 na Christus). We zoemen maar eens in op het slagveld van destijds. Wil je de kaart nog beter zien? Bekijk 'em dan zelf online via onze website:

Geschreven door:

Marilou Nillesen

Vind je dit leuk? Lees dan ook:

- Aangenomen met algemene stemmen

- Krachtige kanonnen 

De beste verhalen via e-mail ontvangen?

Kom mee wachtlopen in 1593

...de kaart van Geertruidenberg...

Wie wel eens rond klikt op de site van het BHIC weet dat er steeds meer archieven online te vinden zijn. Eén van de onderdelen daarvan zijn de online kaarten. En daar zitten soms heel verrassende dingen tussen. Zin om mee te gaan wachtlopen in 1593? Kom maar mee.

...gevechten in beeld...

We zien hier de kaart van de omgeving van Geertruidenberg, op 24 juni 1593. Een speciale dag want na een twee maanden durende strijd geeft de stad zich over aan de Staatse troepen. Het beleg vindt plaats tijdens de Tachtigjarige Oorlog; Maurits van Oranje belegert de stad op een speciale manier (met een soort ketting van oorlogsschepen op het water). De overwinning bezorgt hem de nodigde roem.

...links wordt het land bewerkt, rechts wordt er een potje gekookt...

De kaart - van de hand van B. Boazio - komt uit Novum Ac Magnum Theatrum Urbium Belgicae, Amsterdam" (1649) van J. Blaeu. Wat de kaart zo mooi maakt, is de nauwkeurige detaillering die in beeld is gebracht. Wil je mee wachtlopen met de soldaten? Als je inzoomt kun je de mannen bijna hun musket zien laden. Ook een steigerend paard, kampementen van tentjes of opgestelde kanonnen zijn nauwkeurig in beeld gebracht. De situatie van ruim vier eeuwen geleden trekt in een klein stripverhaal aan je voorbij.

Omdat de kaart groot is ingescand, kun je de kaart minutieus bekijken. Ook de tekst van "De belegering van S. Geertruydenbergh, door de wapenen der Vereenigde Staten" is gescand en daarmee inzichtelijk voor de liefhebbers.

Vind je dit interessant? Bekijk dan ook:
- De vesting Geertuidenberg
- BHIC van de kaart

Bezoeker Paul kiest: historische kaart #stukvanhetjaar

...vanuit Bucketty, Australië: Paul Budde met zijn favoriete kaart (een kopie)...

Tijdens de Maand van de Geschiedenis - in oktober a.s. - vindt de landelijke online verkiezing Stuk van het Jaar plaats. Natuurlijk doet ook het BHIC hieraan mee! Vanaf vandaag. kun je je stem uitbrengen op: www.bhic.nl/stukvanhetjaar. Op ons blog presenteren de BHIC-medewerkers hun favorieten maar dit keer is het een bezoeker met een prachtvondst: Paul Budde met een bijzondere kaart.

De kaart is uitgegeven rond 1775 en is gemaakt door Nicolaes Visscher hij leefde van 1618-1679, dus het eigenlijke werk voor de kaart vond meer dan honderd jaar eerder plaats in opdracht van “De Hoog Mogenheden Heeren der Staten Generaal”.

Dit is de officiële title: Seer net gemeete Kaarte van de respective polders Mase en Achterdyken met der selver Sluyfen, Wateringen, Weg Slooten, Stegen en Wegen, In Der Quartiere Van Maasland, gelegen aan de Rivier de Mase, en in de Mayerye van s'Hertogenbossche, Sig uytstreckende van de gemelte Stad, langs de Dieskant, tot aan de Stad Ravensteyn . Op de kaart staat vervolgens vermeld: "Dese Kaart werd verkogt tot s'Hertogen Bossche by Johan van Turnhout in de Hintemer-Straat."
 

...de kaart van Nicolaes Visscher...

De reden waarom ik voor deze kaart koos was dat het de beste gedetailleerde historische kaart is van de polders tussen Oss en Den Bosch. Er gaat haast geen reis naar Nederland voorbij zonder dat ik door deze polders rij, ik denk dat het een van de mooiste historische landschappen van Nederland is. Aan de rand van deze polders begon in de Bronstijd de eerste vaste bewoning van de streek. Er is hier nog steeds tastbaar bewijs van de bedijking van de Maas door de Hertogen van Brabant (eind 13^e eeuw) - de Meerdijk langs het Ossermeer en de Hertogswetering is mijn favoriet. 

In deze (en andere) polders vond ook de eerste vorm van democratisch bestuur in Nederland plaats: de Waterschappen. De strijd tegen het water met de overstromingen m.n. in de 15^e and 16^e eeuw heeft ook zijn sporen achtergelaten en dankzij de Beerse Overlaat bleef het gebied heel spaarzaam bevolkt en daarom kunnen we nu nog steeds volop van deze prachtige historische omgeving  genieten.

Paul Budde

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Rene kiest: een foto van een neomist
- Yvonne kiest: 19de eeuws haarpoeder

Paul kiest: Streetview avant la lettre #stukvanhetjaar

...Paul vindt zijn favoriete stuk...

Tijdens de Maand van de Geschiedenis - in oktober a.s. - vindt de landelijke online verkiezing Stuk van het Jaar plaats. Natuurlijk doet ook het BHIC hieraan mee! Verschillende BHIC-medewerkers hebben hun favoriete stuk uitgezocht. Vanaf 1 juli a.s. kun je je stem uitbrengen op: www.bhic.nl/stukvanhetjaar. Op ons blog presenteren de BHIC-medewerkers hun favorieten en nu is het de beurt aan Paul.

Bij een onderzoek naar Brabantse watermolens stuitte ik op een prachtige vogelvluchttekening van de omgeving van watermolen Ten Steen bij Middelrode. Google bestond nog niet, maar het lijkt wel of Streetview al was uitgevonden…

We zien de watermolen en de molensluis, niet eens schematisch, maar zoals hij er daadwerkelijk uitgezien moet hebben in de 18e eeuw. Verder de akker- en weilanden, de wegen naar Heeswijk en Berlicum, de rivier Aa en de molenwiel, die ontstaat door het uitstromende water van de sluis. Wel schematisch zijn de boerderijen ingetekend, die wateroverlast kregen als de molenaar het Aawater tegenhield om meer of langer waterkracht voor zijn molen te krijgen.

...Streetview in de 18de eeuw...

Die wateroverlast kwam veel voor bij watermolens. De overheid stelde al sinds Karel V vast hoe hoog het water mocht komen, wat met een zogenaamde pegel bij de molen werd aangegeven. De kaart hoort bij het deze regeling. Veel molenaars lichtten nogal eens de hand met de voorschriften, met alle gevolgen en klachten van dien.

Zoals de meeste watermolens in onze provincie is ook deze intussen verdwenen. Maar gelukkig is de kaart gebleven. Een Streetview van het gebied tussen Middelrode en Heeswijk, ongeveer waar nu de Molenhoek ligt.

Paul Huismans
Medewerker Projectenbureau en Relatiebeheer

Vind je dit interessant? Lees dan ook:  
- Margot kiest: een foto van de wasbeurt
- Lizet kiest: een bijzondere menukaart