135 Jaar werken in de tuin van Beekvliet

...Wilhelmus van Zandbeek, Jan van den Broek en Henricus van den Broek hard aan het werk... 

Nog niet zo lang geleden zetten wij heel veel foto's van Beekvliet uit Sint-Michielsgestel online. Prachtige beelden waarin je eindeloos kunt klikken. Achter die foto's gaat nog eens een meervoud aan verhalen schuil. Jan van den Broek stuurde ons de volgende artikelen op. Over Frans van den Broek, de oude voerman, die zich nog kan herinneren dat de Zuid-Willemsvaart werd gegraven bijvoorbeeld. Maar ook over de twee broers Van den Broek die samen bijna negentig jaar tuinwerk verzetten op het klein seminarie, samen met het werk van Frans goed voor 135 jaar keihard werk.

Om te beginnen met de broers Jan en Henk van den Broek uit Sint-Michielsgestel. In augustus 1961 werden zij verrast door burgemeester P. Kamerbeek, zo lezen we in krantenartikeltjes uit die tijd. Ook de regent van het klein seminarie, J. van Laarhoven en econoom W. Jansen waren er getuigen van hoe de twee broers werden geëerd.

...het loon van Jan van den Broek...

Jan ontving de zilveren eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje Nassau voor zijn 50-jarig dienstjubileum met daarbij nog eens de pauselijke onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice. Henk - goed voor veertig dienstjaren - kreeg de bronzen eremedaille.

Dat leverden de twee veel lovende woorden en beide "een waardevol polshorloge" op. "Buitengewoon gewaardeerd werd ook de muzikale hulde van de harmonie St. Michael. 'De ha'k nooit kunnen denken, de de hermenie nog us vur men zou speulen, zei ridder Jan en ridder Hendrik vond dat zijn vrouw door deze hulde 15 jaren jonger was geworden", tekent de journalist in 1961 op.

Het kleine archief laat ook het laatste loonafschrift van Jan van den Broek over 37 weken zien. 2254 Gulden en 75 cent, gedeeld door 37 komt dat neer op 60 gulden 94 per week... Let wel: dan hebben we het over een 48-urige werkweek.

Een ouder krantenartikel - van 30 april 1956 - meldt de 95-jarige verjaardag van Frans van den Broek, vader van Jan en Henricus. Bekend in Gestel als oude voerman van Beekvliet en zijn harde werken. Op jonge leeftijd verloor hij zijn ouders en ging aan de slag als boerenknecht. Geboren in 1861 wist hij zich halverwege de vorige eeuw nog te herinneren hoe er aan de verbreding van de Zuid-Willemsvaart werd gewerkt. [Mogelijk gaat het overigens om werkzaamheden aan - of over de verbreding van - de haven van Den Bosch of Veghel]. Niet met machines maar met de hand waarbij ook vrouwen de grond en de modder moesten afvoeren. "Toen het eerste schip door het nieuwe kanaal voer, stond de hele bevolking langs de kant", vertelt de 95-jarige in 1956. Behalve voerman was hij ook koetsier van Beekvliet en dat voor zeven stuivers per dag en zes cent voor een overuur.

Geschreven door:
Marilou Nillesen

Vind je dit leuk? Lees dan ook:
- Twee fraaie Fords en een bijzondere ambulance
- Niet rijden op zondag!

De beste verhalen via e-mail ontvangen?

Beekvliet en Bernrode in (héél véél) beelden!

...één van de vele foto's, deze uit Beekvliet (jaren 50?)...

Tijdens toneelspelen en het sporten, maar ook van fietstochten tot in de klas: in bijna 4500 foto's is het dagelijkse leven van leerlingen van de gymnasia Beekvliet in Sint-Michielsgestel en Bernrode in Heeswijk-Dinther vastgelegd. 

Beekvliet en Bernrode zijn tegenwoordig twee zelfstandige gymnasia met een belangrijke streekfunctie voor het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Al generaties lang leveren ze studenten af voor belangrijke functies in de maatschappij. Beide scholen hebben hun wortels in het Brabantse katholieke leven. Dankzij de medewerking van het bisdom Den Bosch en de Abdij van Berne kan het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) nu vele foto’s uit de internaatsperiode van die scholen tonen: 2618 stuks van Beekvliet en 1708 van Bernrode.

...met de fiets naar Frankrijk...

200 jaar Beekvliet
Gymnasium Beekvliet is in 1815 gesticht als kleinseminarie voor het bisdom Den Bosch. Om die reden viert de school dit jaar uitbundig haar 200-jarig bestaan. Op het seminarie kregen de studenten hun eerste voorbereiding op het priesterschap. Na het kleinseminarie volgde het grootseminarie in Haaren waarna de studenten dienstbaar aan de katholieke kerk konden worden. De leraren van Beekvliet, allen priester natuurlijk en professor genoemd, gaven les aan dit klassieke gymnasium, dat geënt was op de oude Latijnse school. Toen in de Tweede Wereldoorlog de gebouwen door de Duitsers werden geconfisqueerd, week de school uit naar Udenhout en Son. Het bisdom stopte met het seminarie in 1972 en gaf deze school over aan een zelfstandig bestuur. Ook het internaat hield op te bestaan. Beekvliet werd een open school voor jongens én meisjes uit het dorp en de omliggende plaatsen om het gymnasiumdiploma te behalen.

...aandacht tijdens de les in 1962...

Jubileum Bernrode
Bernrode vierde onlangs zijn 125-jarig jubileum. De norbertijnen van Berne, die tevoren verspreid op de parochies woonden, konden in 1857 weer als kloostergemeenschap samenwonen. Ze hadden domicilie gekozen op het slotje in Heeswijk, waarbij spoedig echte kloostergebouwen verrezen. De mogelijkheid van een eigen opleiding werd benut in 1886 toen de bekende pater Gerlacus van den Elzen (van de NCB en Elzendorp) het Sint-Norbertuscollege stichtte: school en internaat, onder meer als opleiding voor de norbertijnen zelf, met norbertijnen als ‘professor’. In 1950 werd aan de overzijde van de straat een nieuw schoolgebouw geopend. Na samengaan met het Damiaancollege uit Sint-Oedenrode veranderde de school haar naam in ‘Bernrode’. Het einde van de school in haar oude vorm en de sluiting van het internaat verliepen ongeveer parallel aan Beekvliet.

...oudste foto uit de collectie Beekvliet, groepsfoto van priesters (1868)...

Wat rest zijn onder meer vele foto’s die een mooi beeld geven van het rijke school- en internaatsleven uit een lange periode. Beekvliet en Bernrode, elkaar enigszins beconcurrerend, boden niet alleen onderwijs, maar ook een kennismaking met sport en cultuur (waaronder veel toneel en muziek). Bernrode is gedurende zijn hele bestaan via foto’s gedocumenteerd, Beekvliet vanaf circa 1890.

Geschreven door:
Marilou Nillesen

Vind je dit leuk? Lees dan ook:
- Vakmanschap is meesterschap
-  Leerlingen op de planken

De beste verhalen via e-mail ontvangen?

Over de “narigheid die de tijd meebrengt”

...detail uit de briefjes van huisarts Mehler...

Het zijn kleine briefjes, bijna niet meer dan kattebelletjes maar de inhoud is indrukwekkend. Huisarts Mehler uit Maassluis zit tijdens de Tweede Wereldoorlog een tijd lang gevangen in Beekvliet en geeft met zijn briefjes een inkijkje in het leven daar.

In het kleinseminarie Beekvliet in Sint- Michielsgestel wordt op 4 mei 1942 kamp Sint-Michielsgestel geopend. De eerste bewoners zijn 460 toonaangevende Nederlanders, waaronder politici, burgemeesters, hoogleraren, geestelijken, advocaten, schrijvers en musici. Tot eind 1944 worden honderden notabele Nederlanders als gijzelaar vastgehouden. Hoewel het regime niet enorm zwaar is, is er de constante dreiging gefusilleerd te worden, als vergelding voor verzetsacties. Dreiging die ook enkele keren bewaarheid wordt

De gijzelaars komen uit het hele land, ook uit Maassluis. Onder hen bevinden zich A. Wagner (vader van de latere president-directeur van Shell), burgemeester P.A. Schwartz, directeur gemeentewerken ir. J. van den Akker, commissaris loodswezen H.J. Hoogen Stoevenbeld, B. G. Kreiter, B.J. van Garderen en huisarts L.J.W. Mehler. Van Henk Don ontvingen wij afdrukken van bedankbriefjes van deze huisarts Mehler.

..." Gelukkig is de stemming goed"...

De ouders van Henk Don – Piet en Lena Don - bestieren in die jaren samen een bakkerij op de Hoogstraat 2 in Maassluis. Ze hebben te doen met de zeer geziene huisarts en verrassen hem met lekkernijen. In de bedankbriefjes schemert ook de betrokkenheid van de huisarts met het gezin Don door. Zoals in het briefje van 30 oktober 1943. Mehler meldt dat het echtpaar Don dat de “speculaasjes, biscuitjes, koekjes, appelen en het prachtige wittebrood” allemaal buitengewoon lekker heeft gesmaakt.

Maar het briefje blijkt ook heel wrang: Mehler meldt dat hij als meer dan vijf maanden weg is uit Maassluis “zodat Uw beide dochters wel een heel stuk groter zullen zijn geworden”. Hij vervolgt: “Zoals U wellicht gehoord heeft, werden hier Donderdag 51 gijzelaars ontslagen maar het zal U bekend zijn dat de 3 Maassluizers zijn gebleven. Gelukkig is de stemming goed bij alle kampgenoten, zonder uitzondering.”

Ruim een maand later – op 8 december 1943 - schrijft hij opnieuw aan het echtpaar om te danken voor de “St. Nicolaas-verrassing”. Mehler schrijft dat hij hoopt dat de familie “niet al te zeer geplaagd zult worden door al die narigheid die de tijd meebrengt.” Hij sluit af met: “We zullen hopen dat aan alles spoedig een einde zal komen.” Na de oorlog verlaat Mehler Maasluis om ergens anders zijn praktijk voort te zetten. Inwoners van Maassluis houden een inzamelingsactie en schenken hem – ondanks de moeilijke na-oorlogse jaren - een groot cadeau.

Henk Don stuurde ook foto’s van de bibliotheek van Beekvliet, gemaakt nadat het kamp werd gesloten. Stille getuigen van een aangrijpende periode.

Marilou Nillesen

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Beekvliet
- Vijf dingen die je moet weten over de bevrijding van Sint-Michielsgestel

Javanen in de polder

...Feest ter gelegenheid van het 5-jarig bestaan Bejaardenoord Nieuw Beekvliet, 1993. Fotoarchief Woon- en Zorgcentrum Nieuw Beekvliet....

In november 2015 zal het veertig jaar geleden zijn dat een vliegtuig met 398, meest oudere, Javanen vanuit Paramaribo naar Nederland vertrok. Het was tien dagen voor de onafhankelijkheid van Suriname, en het was eigenlijk de bedoeling dat men door zou reizen naar Indonesië, ooit het land van herkomst. Dat gebeurde echter niet en de groep werd inderhaast opgevangen in het oud-seminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel.

In de maanden daarvoor waren al duizenden andere Surinamers naar Nederland gekomen, omdat men de toekomst in Suriname somber inzag. Voor de vele Javanen onder hen was het niet de eerste verhuizing van het ene continent naar het andere. In 1890 hadden de eersten als contractarbeider voet aan wal gezet in Suriname, rechtstreeks vanuit wat toen nog Nederlandsch Indië heette. Zij werden geacht het plantagewerk van de voormalige slaven over te nemen.

Na de afschaffing van de slavernij in Suriname in 1863 gingen de plantage-eigenaren op zoek naar nieuwe (goedkope) arbeidskrachten. Vanaf 1873 vonden zij die met name in India (de Hindoestanen) en vanaf 1890 ook op Java, omdat de Britse regering de werving in India steeds meer tegenwerkte en vanaf 1916 zelfs helemaal verbood.

Tussen 1890 en 1939 groeide de groep Javanen in Suriname naar ruim 32.000 mensen. De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan deze immigratie. Direct na de oorlog, in 1945, riep Indonesië de onafhankelijkheid uit. Dat raakte ook de Javanen in Suriname: in 1949 kregen zij twee jaar de tijd om te beslissen of ze de Nederlandse dan wel de Indonesische nationaliteit wilden aannemen. Een poging van een groep van ruim 1.000 mensen om een nieuw bestaan op te bouwen in Indonesië liep door allerlei omstandigheden op niets uit.

...Start bouw ‘Bejaardenoord Nieuw Beekvliet’, november 1986. Fotoarchief Woon- en Zorgcentrum Nieuw Beekvliet...

Begin jaren zeventig dwong het dekolonisatieproces de Javaanse Surinamers opnieuw tot het maken van keuzes, nu in het zicht van de naderende onafhankelijkheid van Suriname. Op dit moment wonen er zo’n 35.000 Javaanse Surinamers in Nederland, met concentraties in Noord-Nederland (Delfzijl, Hoogezand-Sappemeer, Groningen), in de Randstad en in Noord-Brabant (Den Bosch, Sint-Michielsgestel en Tilburg).

De Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie doet haar best de Javaans-Surinaamse cultuur in al haar aspecten vast te leggen, onder andere via een erfgoedproject “Javanen in de Polder”, dat zich in eerste instantie concentreert op Noord-Brabant en Den Haag. Voor Noord-Brabant is het BHIC partner, in die zin, dat wij het verzamelde materiaal (foto’s, interviews, andere documenten) zullen opnemen, bewaren en in der toekomst blijvend beschikbaar stellen aan het publiek, zoals de foto’s bij deze post.

In 1975 legde de fotograaf Hans van den Bogaard de uitvaartrituelen van de groep Javanen in Beekvliet vast. Zijn foto’s zitten nu in de collectie van het Rijksmuseum.

Rien Wols

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- De missionaris vertelt
- Van "Hallo Bandoeng" naar skypen met Parijs

Jan de Quay en de ‘geest van Gestel’

...Foto van J.E. de Quay en de schilder Karel van Veen met het portret van De Quay in het gijzelaarskamp, 1941... 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielden de Duitsers Nederlandse gijzelaars vast in het kleinseminarie Beekvliet in het Brabantse Sint Michielsgestel en het grootseminarie in Haaren. De eerste gijzelaars die in 1940 werden opgepakt waren de zogenaamde Indische gijzelaars. In mei en juli 1942 volgden er nog twee arrestatiegolven waarbij in totaal bijna 1200 mannen werden opgepakt. Onder hen was ook Jan de Quay, een van de mannen van het driemanschap van de Nederlandse Unie. 

Deze beweging was in de eerste maanden van de oorlog opgericht met als belangrijkste doelstelling het behoud van de Nederlandse identiteit en wist in korte tijd honderdduizenden Nederlanders aan zich te binden.

Vrijwel alle gijzelaars waren vooraanstaande mannen uit de bovenlaag van de Nederlandse samenleving, maar met zeer diverse achtergronden. Omdat Nederland voor het uitbreken van de oorlog sterk verzuild was, was dit voor veel van hen de eerste keer dat zij langdurig in contact kwamen met mensen van buiten hun eigen zuil. In Sint-Michielsgestel kregen de gijzelaars de kans om elkaars werelden beter te leren kennen. Juist door dit gedwongen contact kwamen enkelen van hen tot de conclusie dat het verzuilde stelsel verouderd was en er na de oorlog gewerkt moest worden aan een doorbraak. Dit verschijnsel is bekend komen te staan als de ‘geest van Gestel’.

Lang niet alle gijzelaars voelden zich betrokken bij deze geest van Gestel, maar degene die dit wel waren, waaronder De Quay, begonnen in het kamp voorbereidingen te treffen voor de inrichting van Nederland na de oorlog. Hun belangrijkste streven was het doorbreken van de zogenaamde hokjesgeest door het oprichten van een Nationale Volksbeweging. Al voor het uitbreken van de oorlog was nationale samenwerking een van de belangrijkste idealen van De Quay. Samen met gelijkgestemden uit verschillende politieke stromingen sprak hij in Sint-Michielsgestel over de politieke en maatschappelijke veranderingen die gepaard moesten gaan met de doorbraak. 

De Nederlandse Volksbeweging is er na de oorlog inderdaad gekomen, maar werd nooit het succes wat de bedenkers in Sint-Michielsgestel ervan hadden gehoopt. De grootste kritiek op de plannen die voortkwamen uit de geest van Gestel was ze in de praktijk weinig toepasbaar bleken, omdat er te weinig rekening was gehouden met de bestaande politieke partijen en de kracht van de hokjesgeest onder de Nederlandse bevolking. Jan de Quay koos er uiteindelijk voor om zich aan te sluiten bij de Katholieke Volkspartij in plaats van de Nederlandse Volksbeweging.

  

Deze tekst is van de hand van gastblogger Lieke te Winkel. Voor haar masterscriptie voor de opleiding geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen heeft zij onderzoek gedaan naar de ideeën over staatsinrichting van oud-premier Jan de Quay tussen 1920 en 1946. Ben jij ook op een mooi verhaal gestuit tijdens je genealogische of historische onderzoek? En wil je dat verhaal delen? Stuur het in! Niet te lang (rond de 250 à 350woorden), illustratie erbij en we plaatsen het op ons weblog. Wie durft? :-) 

Vind je dit interessant? Lees dan ook:

- Aubade voor echtpaar De Quay

- Jan Eduard de Quay

Even een balletje trappen...!



Voetbalelftal van Strafgevangenis Nieuw Vosseveld op de foto (6 augustus 1953, Vught)

Even een balletje trappen zul je denken… Toch oogt dit voetbalelftal niet zo vrolijk. Deze foto toont wel aan dat Strafgevangenis Nieuw-Vosseveld in Vught voorzag in de nodige ontspanning en beweging. 

Strafgevangenis “Nieuw-Vosseveld” werd eind 1942 als Kamp Vught opgericht door de Duitsers. Het kamp bleef functioneren tot ‘dolle’ dinsdag 5 september 1944, toen de Duitsers de gevangenen op transport stelden naar Duitsland wegens het naderen van de geallieerde bevrijders. Tot de bevrijding op 26 oktober 1944 werden er tijdelijk gijzelaars uit Beekvliet (Sint Michielsgestel) en Haaren ondergebracht, evenals geallieerde krijgsgevangenen.

Op 15 januari 1949 sloot het interneringskamp Vught definitief zijn poorten. Vanaf dat moment werd het een gevangenis voor mensen die door de bijzondere gerechtelijke instanties veroordeeld waren. Zij kreeg toen de naam "Nieuw-Vosseveld”. Als penitentiaire inrichting bestaat "Nieuw-Vosseveld" tot op de dag van vandaag.

Meer foto's bekijken van Strafgevangenis Nieuw-Vosseveld? Klik dan hier.