Zeg, betaal jij niet te veel voor je cassettebandjes?

Vrijdag advertentiedag! Radio Manders uit St.Anthonis speelt in 1972 in op de actualiteit: de opening van het nieuwe raadhuis in het dorp. Met een aanbieding van onder meer cassettebandjes...

...uit Boxmeers Weekblad, 1972...

Dat werpt bij ons de vraag op: heb jij nog cassettebandjes en gebruik je zo nog? (En vind je het ruim 40 jaar na dato ook zoveel geld; 15 gulden voor 5 bandjes?)

Vind je dit interessant? Bekijk dan ook:
- Een pijprokende man...
- Te koop: een schrijfmachine

Horeca aan de Elft in Grave

...fragment uit kaart Hendrik Verhees 1794...

Van de vroegere buurtschap De Elft in Grave aan de doorgaande weg naar ’s-Hertogenbosch is tegenwoordig weinig meer over dan een druk beklant chauffeurscafé. Vroeger, dat wil zeggen vele honderden jaren geleden, waren daar veel horecagelegenheden, strategisch gelegen op de grens tussen het Land van Cuijk en het Land van Ravenstein. Je kon in het Land van Ravenstein, toen een afzonderlijk gebied onder een Duitse vorst, veel voordeliger terecht voor een pul en een glas dan in Grave zelf. 

De Graafse geschiedschrijver Diederik Paringet vertelt dat in 1659 was afgesproken dat er aan Ravensteinse kant maar vier herbergen zouden zijn, maar dat er in zijn tijd, rond  1700, een ware wildgroei was, een smokkelaarsnest zelfs: … als een voorstad van herbergen, daar de kan bier ses duyten minder verkogt wort als in de stad, wyn en brandewyn nae advenant, daar de gemeene man sig dagelyks gaat diverteren; geswegen 't geen van die en andere impost verschulde waaren ter sluyk met kleyne partye wert ingebragt tot merkelyke afbreuk vande neering en ’t welvaaren der stad. 

Bijna honderd jaar later, in de jaren tachtig van de achttiende eeuw, was de voornaamste uitspanning er een zogenaamde ‘sociëteit’, een ontmoetingsplaats voor beschaafde burgermannen die onder het genot van een pijp en een glas en met de krant in de hand de politiek bespraken in  hartelijke gezellig- en soms onenigheid – al dan niet in het gezelschap van dames van bedenkelijk allooi. Deze sociëteit was opgezet door Willem Gerard van Oyen, een vooraanstaand Graafs burger die vlakbij net zijn imposante buiten ‘Hamstein’ had gerealiseerd. Bij het oprukken van de Franse legers  in 1794 werd het gebouw opgeblazen waarna het reddeloos afbrandde. Er is een ooggetuige uit de gloriejaren van deze sociëteit die er uitgebreid over heeft geschreven in zijn dagboeken: Adriaan van der Willigen, later een belangrijk Tilburgs gezagsdrager en schrijver maar toen cadet in het regiment Douglas dat in 1786 in Grave in garnizoen was gekomen. 

In deze dagboeken, kort geleden uitgegeven door L. van der Heijden en J. Sanders (De levensloop van Adriaan van der Willigen (1766-1841) geeft Van der Willigen hoog op van zowel de sociëteit als haar eigenaar: … hetgeen het verblijf daar [in Grave] bijzonder aangenaam maakte was de Societeit van de heer Van Oyen, een quartier buiten de poort op Ravensteinsche bodem gelegen. Hier kwamen bijna alle officieren en de voornaamste burgers uit de stad en deze heer bewees zeer veel vriendschap aan het guarnisoen, gaf van tijd tot tijd dinées, danspartijen etc. (…) Ik las thans nogal veel en, daar het sentimenteele in de mode was, was ik daar nu en dan ook min of meer van aangestoken. De eenoogige, zegt men, is in het land der blinden koning en ik passeerde dan hier ook voor een soort van bel esprit, vooral omdat ik somtijds een vaersje of liedje maakte en dat in de sociëteit voorlas of zong. (…) ik ging [in het voorjaar van 1787] buiten bij de heer Van Ooijen logeeren, die mij verzogt had om een verlof van drie maanden bij hem te passeeren, en uit vriendschap en uit erkentenis, omdat ik zijn kolffbaan, die geheel vol scheuren en onbruikbaar was, in de beste order had laten brengen, nadat men het al meer dan eens vergeefsch had beproefd. Van der Willigen schrijft over een mooi en goed toegerust gebouw, een kolfbaan, aangenaam vertier, volop officieren, volop burgers, een uitstekende, ja zelfs gulle gastheer: het valt te begrijpen dat Van Oyens sociëteit aan de Elft bij menigeen in trek was.

Aan diezelfde Elft lag tot in augustus 1786 ook een herberg waarvan een deel van de geschiedenis bewaard is gebleven: de Oranjeboom, van Abel Abels. Zijn etablissement deed de Oranjes echter weinig eer aan. In 1786 klaagde Andreas de Bons, op dat moment commandant van de vesting Grave, dat er allerlei gespuis verbleef, onder wie vrouwen die zich afgaven met soldaten en ander wangedrag vertoonden, en dat de soldaten die er kwamen bovendien werden aangezet tot desertie. Ook in 1785 waren er daar al problemen geweest. De maatregelen logen er niet om: de herberg werd schoongeveegd, Abels en zijn vrouw werd het bedrijven van horeca verboden op straffe van verbanning en de eigenaresse van het huis kreeg te horen dat ze het niet meer voor dat doel mocht verhuren en dat ze het uithangbord moest verwijderen. Het echtpaar Abels liet zich echter pas in mei 1788 definitief het huis uit zetten. Daarna werd het verkocht – aan Van Oyen, ongetwijfeld met het doel de plaatselijke horeca des te steviger in handen te krijgen. De dagen van diens imperium waren echter snel geteld: heel de Elft en heel zijn grootse buitenplaats gingen verloren bij de opmars van de Franse legers die de Noord-Nederlandse Republiek de revolutie kwamen brengen. Gebouwen en gronden waren betaald met geleend geld, zodat de afwikkeling van Van Oyens schulden nog vele jaren heeft geduurd.

Deze tekst is van de hand van gastblogger Leny van Lieshout. Ben jij ook op een mooi verhaal gestuit tijdens je genealogische of historische onderzoek? En wil je dat verhaal delen? Stuur het in! Niet te lang (rond de 250 à 350woorden), illustratie erbij en we plaatsen het op ons weblog. Wie durft? :-)

Vind je dit interessant? Lees dan ook:

- Aan de Rijksweg Den Bosch-Grave, 1818-1836

- Abseilen in de zestiende eeuw

Drie eeuwen abdij in Uden

...Birgitta schrijft aan haar openbaringen...

Driehonderd jaar geleden kwamen de eerste zusters Birgittinessen naar de Vorstenburg in Uden en bouwde daar een abdij. Ter gelegenheid van dit feit is er in het Museum voor Religieuze Kunst in Uden van 15 september tot 16 december een speciale expositie te zien. 

De zusters kwamen oorspronkelijk van de dubbelabdij ‘Mariënwater’ te Koudewater die in 1434 was gesticht. Na de Vrede van Münster in 1648 werd deze abdij, evenals zoveel andere kloosters, door de  Staatse overheid gesloten. De paters vertrokken naar Hoboken onder Antwerpen, de vrouwelijke bewoners mochten met een klein pensioen uitsterven. Dit ‘uitsterven’ hebben zij lang weten te rekken. In 1713 moesten de overgebleven zusters toch écht weg. Zij vertrokken toen naar Uden, een dorp in het Vrije Land van Ravenstein. In deze souvereine enclave voerde op dat moment de machtige katholieke heer Johan Wilhelm vonPfaltz-Neuburg de scepter. In Uden bouwden de zusters hun nieuwe abdij ‘Maria Refugie’. Deze abdij, met haar barokke kapel, bestaat nu drie eeuwen lang.

Op de tentoonstelling wordt aandacht besteed aan de bewogen geschiedenis van de Birgittinessen in Nederland. Ook wordt stilgestaan bij de vele kunstschatten die bij de vlucht naar Uden in 1713 zijn meegenomen naar de nieuwe abdij. Op de expositie is veel van het voormalige kunstbezit, vanuit geheel Europa geleend, te zien.

Verder staat Birgitta van Zweden (1303-1373) centraal, een van de belangrijkste mystici uit de middeleeuwen. Daarom komt uit het Statens Historisk Museum van Stockholm een van de oudste beelden van deze heilige naar de expositie. Commissaris van de koning in Noord-Brabant Wim van de Donk opent deze tentoonstelling ‘300 jaar Abdij Uden’ op zaterdag 14 september, in aanwezigheid van de ambassadeur van Zweden, Z.E. Hakan Emsgard. Meer info via www.300jaarabdij-uden.nl

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Abdij van Maria Refugie
- Zuster Maria

'n Pijprokende man brengt gezelligheid an...!

Vrijdag adverentiedag! Dit keer een promotiepraatje voor de pijp als hét ideale middel voor een man om indruk te maken op de vrouwen...

Boxmeers Weekblad 23-12-1950

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Oude reclames in de aanbieding!
- Roken naar hartelust

800 charters Grave en Land van Cuijk online

Verkoopakte huis Hamstraat Grave

In 1531 besluiten Bernt Claessoen en zijn vrouw Henrixke vast te leggen wie hun huis aan de Hamstraat in Grave zal erven. Bijna vijfhonderd jaar later kun je diezelfde akte online inzien. Voor historisch onderzoekers is het een schatkist: ruim 800 scans van charters uit Grave en het Land van Cuijk gaan online.

Akte van erving

Ze komen uit een parochiearchief of uit de middeleeuwse archieven van Smedengilde en Kleermakersgilde. Maar ook uit boedelarchieven van welgestelde regentenfamilies als Walter, Hengst en Coebergh. Verscholen in envelopjes tussen andere archiefstukken zaten namelijk de mooiste charters 'verstopt', soms compleet met schepenzegels. Het BHIC stofte ze af en zet ze online: ruim 800 scans van charters uit Grave en het Land van Cuijk uit de periode van de 14de tot 19de eeuw. Daardoor zijn deze boeiende historische bronnen voor iedereen toegankelijk geworden.

Schepenzegel

De charters zijn afkomstig uit volgende de archieven:

• 7052 Parochie H. Martinus te Cuijk
• 7209 Collectie Grave, Velp, Gassel, Escharen
• 7074 Kleermakersgilde Grave
• 7076 Smedengilde Grave
• 7117 Aanwinsten van de Streekarchiefdienst Land van Cuijk
• 7077 Boedel P.J. Walter en C. Walter-Malingrez
• 7078 Boedel R.M.A.P. Walter en E.H.PH. Walter-Verberne
• 7083 Graafs Veer
• 7071 Kapittel St. Elisabeth te Grave
• 7070 Sacramentsbroederschap te Grave
• 7068 OLV Broederschap Grave
• 7066 Altaar- en gilde van St. Elisabeth te Grave
• 7051 Parochie H. Lambertus te Beers
• 7093 Collectie Hengst
• 1723 Collectie Coebergh
• 7118 Collectie archivalia van de archiefdienst Land van Cuijk afkomstig uit collectie aanwinsten van het RANB, 1439-1841

'Cold case' archiefkraak Berghem

Regiohistoricus op pad



...het laatste tastbare bewijsmateriaal: een foto van de ontvreemde kluis...

In politiethrillers is regelmatig  sprake van ‘cold cases’, oude zaken die onoplosbaar leken, maar jaren nadien weer uit de mottenballen worden gehaald. De rechercheur is vaak een oude rot in het vak die indertijd betrokken was bij het onderzoek en niet met pensioen wil gaan zonder een ultieme poging gewaagd te hebben. Soms wordt de dader dan alsnog ingerekend. Het verhaal dat nu volgt, heeft daar iets van weg. Niet alleen wat de zaak betreft, want de rechercheur zit in een soortgelijke positie…..

In oktober 1988 bezocht de streekarchivaris van Maasland, Henk Buijks, de pastorie van Berghem. Hij wilde het parochiearchief raadplegen voor een onderzoek naar de bouwgeschiedenis van de kerken van Berghem. In 1848 zouden de Berghemnaren de stenen voor de bouw van hun nieuwe kerk zelf hebben gestookt, en daarover was wellicht iets te vinden in de financiële stukken van die tijd.

Pastoor Van Genuchten wees Buijks de weg naar het kleine kluisje dat in de voorkamer van de pastorie op de grond stond. Daarin waren oude archiefregisters opgeborgen. De losse stukken lagen in een ander vertrek. De archivaris vond wat hij zocht in een 19^e-eeuws kasboek en vroeg de pastoor of hij misschien genegen was het archief op enige termijn onder te brengen in het gemeentelijk archiefdepot. Dat was het jaar tevoren opgeknapt, tegelijk met de rest van het gemeentehuis. De pastoor wees het verzoek meteen af, maar stond wel toe dat het kasboek ’n uurtje meeging naar het gemeentehuis voor het maken van kopieën van de passages uit 1848. Buijks maakte toen een foto van het kluisje en wandelde even naar het gemeentehuis.

Enkele weken later, op Allerheiligen (1 november), stopte er een busje bij de pastorie. De pastoor was in de kerk voor de Allerzielendienst en de huishoudster opende de deur voor twee mannen met een bedrijfslogo op hun kleding. Die vertelden dat zij kwamen voor het kluisje in de voorkamer. Het moest nagekeken worden. Enkele minuten later waren zij vertrokken, met het kluisje. Jammer genoeg voor hen zaten er geen kelken en monstransen in…

Enkele dagen later belde de pastoor naar het Streekarchief in Oss. Of er nog kopieën waren gemaakt van de gestolen archivalia. En of de archivaris een zoekactie wilde opstarten. Ondanks diens frisse tegenzin kwam er zo’n actie. In Weekblad De Sleutel verscheen een oproep om dit Berghems erfgoed anoniem af te geven bij het Streekarchief. Tot nu toe is dat niet gebeurd. Maar het kan nog, bij de receptie van het BHIC!

Corsettenweek

Vrijdag advertentiedag! Voor het behoud van een jeugdige lijn had men in 1955 dé oplossing, namelijk een corset. De zogenaamde 'zware figuren' moesten hiervoor echter wel dieper in de buidel tasten...



Boxmeers Weekblad 12-3-1955

Vind je dit interessant? Lees dan ook:

- Oude reclames in de aanbieding!
- Te koop: een schrijfmachine

Op de mallemolen door de vorige eeuw

Augustus is bij uitstek de kermismaand. Over het ontstaan van de kermis bestaan uiteenlopende theorieen. Waarbij de één het erop houdt dat het fenomeen een erfenis is van de Romeinen (als uitvloeisel van de jaarmarkt) en de ander stelt dat het om een kerkelijk feest gaat (de viering van een sterfdag van de patroon van een parochie).

Wat wel zeker is, is dat het vastleggen van kermissen op de gevoelige plaat al ruim een eeuw gebeurt. Dankzij onze voorraad foto's kunnen we een mooi beeld krijgen van kermissen door de jaren (en plaatsen) heen. Over mallemolens en meer...


Oeffelt, 1913, wellicht als onderdeel onafhankelijkheidsfeesten

 

Sint-Michielsgestel, 1952, oud-Hollandse spelletjes tijdens de kermis

Den Dungen, jaren vijftig (?)

Uden, kamelenrace (jaartal onbekend)

Den Dungen, 1982

Uden, kindervliegtuigjes (jaartal onbekend)

Straatmuzikant zonder papieren

...H. Janssen uit Den Bosch met zijn accordeon...

Inmiddels moeten zij een diploma hebben of een ontheffing. In een aantal gemeenten is zelfs een gedragscode van kracht waarin precies staat omschreven waaraan de straatmuzikant zich moet houden.

Op de foto hierboven uit 1972 is van dat alles nog geen sprake. We zien hier straatmuzikant en accordeonist Janssen van de Oude Vlijmenseweg in Den Bosch. Te zien is hoe hij met zijn accordeon speelt voor het gemeentehuis in Uden.

Het muzikale bloed kroop overigens waar het niet gaan kon want zijn zoon Huub werd een bekende drummer van onder meer de Dutch Swing College Band. Ook trad hij op met het Cocktail Trio en met cabaretier Tom 'Dorus' Manders. Huub overleed in 2008.

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Geen optreden zonder Kees de Bok
- De vrolijke noten van de Schroders

Hoe zet ik de lekkerste koffie?

Vrijdag advertentiedag! En als je wil weten hoe je de lekkerste koffie zet? Nou, zó dus...

...uit de Udensche Courant 25 maart 1948...

Vind je dit interessant? Bekijk dan ook:
-Wat? 7,75 procent rente?!
-Wat heeft een tas met een kraagje te maken?

Stamboom van Dolfje Weerwolfje?

...uit de schepenbank van Grave, 1632...

Historisch onderzoek is zelden saai. Maar het is extra leuk als je stuit op één van de voorvaders van Dolfje Weerwolfje. Tenminste... Jensson Wolssen wordt in 1632 in ieder geval weerwolf genoemd.

Maar of Wolssen ook echt Opa Weerwolf is geweest, valt te betwijfelen. De beste man heeft - zo'n krappe vierhonderd jaar geleden - veel tegen: hij komt van origine uit Schotland en heeft zijn vaderland verlaten om dienst te nemen in het leger van de Staten-Generaal. Hij is soldaat "totdat God hem had bezocht met een langdurige ziekte". Door armoede en "calamiteiten" wordt hij genoodzaakt de dienst te verlaten. Al bedelend trekt hij door Nederland.

Op 23 april 1632 staat hij in Grave terecht wegens bedelarij en wordt hij verdacht van brandstichting en bedreiging. Omdat Jenson bij eerdere verhoren niet wil bekennen, eist de aanklager dat hij onder tortuur wordt verhoord. De verdediging voert aan dat Wolssen toegeeft als vagebond en bedelaar te hebben geleefd en soms mensen te hebben lastiggevallen maar dat het hem spijt. Hij mag dan soms wel gezegd hebben dat hij hun huizen en schuren zou afbranden maar dat niet echt hebben gedaan. Dat hij uitviel tegen mensen komt omdat ze hem uitdagen en hem weerwolf noemen.

Het baat niet en de Schotsman wordt op 5 mei 1632 onder tortuur verhoord. Maar bekennen weigert hij en de aanklager eist "ter schrik van anderen" de doodstraf. Maar zover gaan de schepen niet. Op 15 mei 1632 komen zij met hun oordeel. Jenssen heeft met zijn bedelarij de gemeenschap lastiggevallen en mensen met brandstichting bedreigd. Hiervoor wordt hij veroordeeld tot zeven jaren dienst op de galeien en 25 jaar verbannen uit de stad Grave en het Land van Cuijk.

Deze blog is gebaseerd op een verhaal uit het boek "Een land met goede justitie" van Joh. J.J. van Dongen, over de criminele rechtspraak in de Stad Grave en het Land van Cuijk 1588-1811. Het boek is in te zien in de studiezaal in Grave.

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Criminele vrouwen maken het archief onveilig
- Crimineel of niet?

Vakantie: Zeeland 1918-1920

...uit het gemeentebestuur Zeeland...

Vrij zijn van verplichtingen: dat is waar het woord vakantie oorspronkelijk van is afgeleid. Van oudsher kregen schoolkinderen in juli en augustus vrij om zo mee te kunnen werken op het land. Die situatie is allang veranderd maar voor veel mensen blijft de zomer dé tijd waarin even niet wordt gewerkt. In deze weken duiken we in onze archieven, op zoek naar… vakantie!

...een lange rij kinderen uit Keulen...

Vakantie gaat soms veel verder dan het vrij zijn van verplichtingen. Zo zit in het gemeentebestuur Zeeland een cahier “Bevolking verblijfsregister”. Met daarin een lange rij van Duitse kinderen die vanuit Keulen naar Zeeland kwamen. De leeftijd varieert maar schommelt zo tussen de acht en tien jaar. Gaat het hier om zogenaamde “bleekneusjes” die na het oorlogsgeweld komen aansterken? Deze vraag leidt ons naar Piet Huvenaars en Albert de Groot van de heemkundekring Zeeland. Waarom deze meisjes nu juist naar Zeeland kwamen, is niet helemaal duidelijk maar ze zijn ook terug te vinden op foto's uit die tijd (omschreven als "Duitse meisjes"):

...foto van de heemkundekring Zeeland...

1	Tonia Pittens	22	Marietje van de Hei
2	Marietje Pittens	23	Doortje Pittens
3	Kaat van der Wijst	24	Dina van Dijk
4	Doortje Broeren	25	Tonia Huvenaars
5	Tonia Pittens	26	Dina van den Heuvel
6	Kee Vervoort	27	Anna Dekkers
7	Martina Pittens	28	(Marie Manders) Nel van der Loop
8	Miena van den Berg	29	Gonda van de Hei
9	(Jans Couwenberg)Chris Goossens	30	Dina Broeren
10	Marie Laurenssen	31	Kato Laurenssen
11	Marie van Wiechen	32	Marietje van der Bolt
12	Kaat van Beek	32a	Mina van der Wijst
13	Kee Verstegen	33	Marie van der Voort
14	Truus van der Burgt	34	Dina Henst
15	Ciska Manders	35	Marie Henst
16	Lies Henst	36	Mina Verstegen
17	Duits meisje	37	Thera van den Broek
18	Duits meisje	38	Corrie van den Berg
19	Johanna van Tiel	39	Martina van de Laar
20	Mina Manders	40	Marie van den Berg
21	Doortje van den Broek

Doorgaans werden de connecties gelegd via zusters die elkaar via kloosterordes kenden. Op die manier werden deze gastgezinnen gevonden.

De meesten verbleven twee à drie weken, anderen weer twee à drie maanden, allemaal ondergebracht bij gastgezinnen. Dat de toestand van de kinderen soms slecht was, blijkt wel uit het lotgeval van de negenjarige Maria Blüming. Op 26 november 1919 komt ze aan in Zeeland. Op 11 januari 1920 overlijdt ze in het Liefdesgesticht.

...vergroten? klik dan op de illlustratie...

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
 - Vakantie: Boekel 1955
 - Grave 1663